PMEGGramatiko / Unu-nombro kaj multe-nombro / Uzado de unu-nombro kaj multe-nombro /

8.2.4. Nombro — specialaj okazoj

La kunliga vorteto normale montras ekskluzivan sencon (devas esti nur unu el la alternativoj), sed iafoje ĝi estas inkluziva (povas validi pluraj alternativoj samtempe). Kiam pluraj aferoj estas ligitaj per , la uzo de J-finaĵo dependas de la senco:

Iafoje oni povas aŭ rigardi ĉiujn membrojn de grupo kune, aŭ rigardi ĉiun individuon aparte:

Iafoje du (aŭ pluraj) unu-nombraj esprimoj montras la saman aferon. Malgraŭ ŝajna plureco, temas pri nur unu:

Iafoje apud unu ĉefa afero aperas alia en flanka komparo, necerteca aldono, aŭ simile. Tiam oni konsideru normale nur la ĉefan esprimon. Pri tiaj frazoj tamen ne ekzistas firmaj reguloj, ĉio dependas de la senco:

Speco «

Kiam oni parolas ĝenerale pri ia speco, la distingo inter unu-nombro kaj multe-nombro ofte fariĝas malgrava:

  • Infano ne estas matura homo.[FE.6] = Infanoj ne estas maturaj homoj.

  • En domo kaj milit’ la viro regas.[IT.6] = En domoj kaj militoj la viroj regas.

Grupo kun po unu «

Speciala problemo ekestas, kiam oni parolas pri du grupoj, kaj ĉiu el la unua grupo rilatas al po unu el la dua grupo. Plej bone estas tiam uzi multe-nombron por la unua grupo, kaj unu-nombron por la dua. Tiaj frazoj fariĝas ofte teorie dusencaj:

  • En tiu kvartalo troviĝas domoj kun bela pordo. La domoj estas pluraj, tial oni diras domoj en multe-nombro. Ankaŭ la belaj pordoj estas pluraj, sed ĉiu domo havas nur po unu (ĉefan) pordon, kaj tial oni diras bela pordo en unu-nombro. Teorie la frazo povas ankaŭ signifi, ke ĉiuj domoj havas nur unu komunan pordon (malverŝajne). Se oni dirus belaj pordoj, la frazo estus normale komprenata tiel, ke ĉiu domo havas plurajn belajn pordojn. Por ekstrema klareco oni povas diri ekz. ...domoj, el kiuj ĉiu havas belan pordon...domoj kun po unu bela pordo.

  • La nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antaŭ nia nazo.[FE.33] Kvankam estis pluraj nazoj, oni uzas nia nazo en unu-nombro, ĉar ĉiu el ni havis po unu nazon. Teorie la frazo povas ankaŭ signifi, ke ni havis nur unu komunan nazon (absurde). Se oni dirus niaj nazoj, la frazo estus normale komprenata tiel, ke ĉiu el ni havis plurajn nazojn, kvankam tio estas absurda. Por ekstrema klareco oni povus diri ekz. ...ke neniu el ni ion povis vidi eĉ antaŭ sia nazo.

  • Tiuj, kiuj voĉdonas por la propono, levu la dekstran manon. Kvankam temas (verŝajne) pri pluraj dekstraj manoj, oni uzas unu-nombron, ĉar ĉiu levu nur po unu dekstran manon, la propran.

Pli ol unu, malpli ol du «

Post la esprimo pli ol unu oni povus teorie uzi multe-nombron, sed oni uzas ĉiam unu-nombron pro la ĉeesto de unu. Ankaŭ post malpli ol unu oni uzas unu-nombron:

  • Mi perlaboras nur iom pli ol unu dolaron en tago.[FK.104]

  • Ĉu li trinkis pli ol unu glason?

  • Pasis malpli ol unu horo.

Noto: Zamenhof uzis ankaŭ pli-ol-unu (kun dividostrekoj) = pluraj. Tiam li uzis multe-nombron poste. Nuntempe oni neniam uzas pli-ol-unu tiumaniere, sed nur la vorton pluraj, kiu ne estas Zamenhofa (ĝi aperis nur en 1904). Zamenhof uzis ankaŭ kelkaj kaj kelke + da-esprimo por “pluraj”, sed tian signifon kelkaj kaj kelke ne plu havas (kvankam kompreneble en la praktiko la diferenco inter “kelkaj” kaj “pluraj” estas tre subjektiva afero).

Post malpli ol du oni povus teorie uzi unu-nombron, sed pro la ĉeesto de du oni uzas ĉiam multe-nombron:

  • En malpli ol du horoj mi revenos.

Nul kaj malpli «

Ĉe nul oni povas heziti, ĉu uzi unu-nombron aŭ multe-nombron, ĉar nul estas nek unu, nek pluraj. Oficiala regulo ne ekzistas. Oni povas rezoni en du manieroj:

  • Aŭ oni uzas J nur por nombroj super unu, do ne por ekz. nul aŭ 0,5.

  • Aŭ oni uzas J por ĉiuj (pozitivaj) nombroj krom ekzakte unu, do ankaŭ por nul kaj por nombroj inter nul kaj unu, ekz. 0,5.

Ambaŭ principoj estas egale logikaj:

  • Post tio restos nul homo(j). Ĉi tia uzado de nul aperas preskaŭ nur en poezio k.s. Normale oni dirus neniu homo (aŭ neniuj homoj).

  • Mi aĉetis nul komo kvin kilogramo(j)n da rizo.

Negativajn nombrojn oni traktas same kiel la respondajn pozitivajn nombrojn:

  • Restas al li minus unu eŭro. T.e. li ŝuldas unu eŭron.

  • En Laponio -40 (minus kvardek) celsiaj gradoj ne estas nekutima temperaturo.

  • La akvo estas malvarma je minus nul komo du grado(j).

Neniu, neniuj, ĉiu, ĉiuj «

Neniu estas unu-nombra, kaj neniuj estas multe-nombra, kvankam laŭsence ili ambaŭ egalas al nul:

  • Neniu homo estas perfekta.
  • Neniuj homoj estas perfektaj.

Ĉiu estas unu-nombra, kaj ĉiuj estas multe-nombra, kvankam ambaŭ estas laŭsence iel multe-nombraj:

  • Ĉiu homo estas mortema.
  • Ĉiuj homoj estas mortemaj.

Onoj «

Ĉe ON-vortoj oni uzas unu-nombron, kiam temas pri unu ono, kaj multe-nombron, kiam estas pli ol unu ono:

  • Li donis al mi duonon de sia pano. = ...unu duonon...

  • Restis nur tri dekonoj de la salajro.

  • Li trinkis duonan litron da lakto. = ...unu duonan litron..., ...unu duonon de litro...


Dosierdato: 6 Novembro 2005 (07:11:57 GMT)