PMEGGramatiko / Kombinitaj vortetoj /

17.4. Ju... des

Ju kaj des estas ĉiam uzataj kune kun plimalpli. Ju kaj des kunlabore montras, ke unu pli-esprimo dependas de alia. La ju-esprimo montras tion, kio regas. La des-esprimo montras tion, kio dependas. Se ju-pli-esprimo kreskas, ankaŭ la responda des-pli-esprimo kreskas. Se ju-malpli-esprimo malkreskas, la responda des-malpli-esprimo malkreskas:

Se oni uzas ju pli kune kun des malpli, temas pri kresko, kiu kaŭzas malkreskon. Inverse ju malpli kunlabore kun des pli montras, ke malkresko kaŭzas kreskon:

Ju... tiom «

Baze des havas la saman signifon kiel tiom. La sola diferenco estas, ke des kunlaboras kun ju. Zamenhof tamen iafoje uzis tiom ankaŭ kune kun ju:

  • Ju pli da laborantoj estos, tiom pli rapide estos finita la granda konstruo.[OV.312] Estus nenia sencodiferenco, se oni ŝanĝus tiom al des. Des estas preferinda, ĉar pli kutima kaj tial pli klara.

Sola des «

Iafoje des aperas sola, sen ju. Tiam ju-esprimo (ofte tuta frazo kun ju-esprimo) estas iel subkomprenata:

  • La saloneto [...] ne estis vasta, tial des pli frapis la okulojn la eleganteco de ĝia aranĝo.[M.148] Subkomprenata estas la ideo: Ju pli malvasta estas eleganta salono, des pli la eleganteco frapas la okulojn.

  • Baldaŭ ili ekamis la silenteman submajstron, kiu malmulte parolis, sed des pli multe laboris.[FA3.64] Subkomprenata ideo: Ju pli malmulte oni parolas, des pli multe oni laboras.

Ofte sola des aperas en dufrazaj konstruoj, kie temas pri la vereco, la valideco, de la du frazoj:

  • Neniu iam gustumis tian supon, des pli neniu ion sciis pri la maniero de ĝia pretigado.[FA3.126] = Ju pli estas vere, ke neniu gustumis, des pli estas vere, ke neniu ion sciis pri la maniero de pretigado.

Sola des estas iafoje uzata kune kun ke-frazo, kiu montras kroman motivon por io:

  • Eble estos plej bone, se ni ĝin [la historion] ankaŭ aŭskultos, des pli ke ĝi estas mallonga.[FA3.57] Subkomprenata ideo: Ju pli mallonga estas historio, des pli facile estas ĝin aŭskulti.

Sola des povas ofte esti anstataŭigita per tiom. Eble estas konsilinde uzi des, se oni iel subkomprenas ju-ideon, kaj tiom, se nenia ju-ideo rolas.

*Ju... ju* «

En kelkaj lingvoj oni povas uzi la saman vorton por la dependa kaj la reganta pli-esprimoj. Tio ne eblas en Esperanto. *Ju... ju* ne havas sencon. La reganta (mal)pli-esprimo havu ju, kaj la dependa (mal)pli-esprimo havu des. Ne diru: *Ju pli rapide vi revenos hejmen, ju pli bone.* Diru: Ju pli rapide vi revenos hejmen, des pli bone. Kompreneble ankaŭ *des... des* ne eblas.

Sed oni ja povas havi plurajn ju-esprimojn, kiuj kune regas unu aŭ plurajn des-esprimojn (aŭ simile): Ju pli zorge kaj ju pli malrapide vi faros la laboron, des pli kontenta kaj des pli ĝoja mi fariĝos.


Dosierdato: 6 Novembro 2005 (07:11:55 GMT)