PMEGGramatiko / E-vortecaj vortetoj / E-vortecaj vortetoj tempaj /

14.2.5. Jam

Jam signifas, ke antaŭe okazis ia ŝanĝo, ekz. ekesto de nova ago aŭ stato, ĉeso de ago aŭ stato, atingo de certa kvanto aŭ longo, kaj simile. Ofte jam estas la malo de ankoraŭ. Iafoje io alia en la frazo montras ŝanĝon, kaj jam nur emfazas tion. Alifoje jam estas la sola, kiu montras, ke okazis ŝanĝo:

Iafoje jam akcentas, ke pasinta ago estas efektive pasinta:

Iafoje jam montras, ke io estas pli frua ol oni atendas, volas, kredas, scias aŭ simile:

Ĉe daŭrolongo aŭ ripeto jam emfazas, ke pasis plene tiom da tempo aŭ ripetoj:

Iafoje jam servas por fari distingon inter du IS-verboj aŭ du OS-verboj, kiuj ne montras la saman tempon. Jam montras la pli fruan tempon. Ofte jam estas helpata de la vorto antaŭe. Alia maniero fari tian distingon estas uzi kunmetitan verboformon:

Ĉe OS-verboj jam povas emfazi, ke la estonta ago estas sufiĉe proksima, aŭ ke oni vidas ŝancojn, ke la ago okazos, iafoje kun nuanco de espero aŭ kuraĝigo:

Kune kun nea verbo jam emfazas, ke okazinta ago ĉesis antaŭ la koncerna momento. Jam ne = ne plu:

Kune kun nea OS-verbo jam emfazas, ke atendata aŭ dezirata ago ne okazos:

Ne jam «

Se jam estas mem neata, la signifo fariĝas mala. Tiam la ago, al kiu jam rilatas, ankoraŭ ne komenciĝis: Ili ne jam alvenis. = Ili ankoraŭ ne alvenis. Zamenhof konsilis, ke oni evitu ne jam uzante anstataŭe ankoraŭ ne, kaj plej multaj tion faras. Ambaŭ esprimoj estas logikaj, sed la malkutimeco de ne jam estas sufiĉa motivo por preferi ankoraŭ ne.

Jam por sufiĉeco «

Iafoje jam rilatas al certa frazparto montrante, ke la afero sufiĉas, ke oni ne bezonas serĉi alian por ke la frazo estu vera:

  • Jam la politiko povus ilin devigi plenumi sian vorton.[Rt.73] La politiko sufiĉas. Ne necesas serĉi ion alian, kio ilin devigus.

  • Jam de vidpunkto pure historia kaj socia ĝi [la Biblio] devas havi grandan intereson por ĉiu homo.[OV.51] La vidpunktoj historia kaj socia devas sufiĉi por veki intereson.

  • En ĉiu konko kuŝas brilantaj perloj, el kiuj ĉiu sola jam estus efektiva beligaĵo en la krono de reĝino.[FA1.51] Ĉiu sola sufiĉas. Ne necesas preni plurajn. Unu sola sufiĉas.

  • Unu amiko kiu jam sen tio multe faris por nia afero, prenis nun sur sin la tutan financan riskon de nia gazeto.[OV.144] Liaj antaŭaj agoj sufiĉas por ke oni povu diri, ke li multe faris. Ne necesas konsideri la novan agon.

Kiel oni povas vidi en la ekzemploj, sufiĉeca jam povas lokiĝi jen antaŭ, jen post la koncerna afero. Por maksimuma klareco ŝajnas bone loki ĝin antaŭe.

Vortfarado «

jama = “jam ekzistanta, jam farita, jam aginta” k.s.: Ni volas utiligi niajn jamajn spertojn. = ...tiujn spertojn, kiujn ni jam havas.


Dosierdato: 6 Novembro 2005 (07:11:56 GMT)