tradukoj:
be bg de en fr hu it nl pl ru sk tr
buda/o
budao
- 1.
En budaismo: homo atinginta la plej altan nivelon de
spirita perfekteco:
Sidarto iĝis budao post multaj jaroj de intensa
mensa praktiko;
estas por ni tre malofta ŝanco, naskiĝi kiel homo,
atingi grandan aĝon, kaj aŭskulti la predikon de
budaoj, kiuj tre malofte ekaperas en la mondo
[1].
- 2.
-
En budaismo: homforma figuro prezentanta la idealon de
spirita perfekteco:
en la palaco de mil budaoj estas statuoj de Avalokitesvaro
kaj aliaj dioj
[2].
- 3.
-
Speciale: budao Sidarto Gotamo,
la fondinto de budaismo (6-5 jarcentoj a.K.):
tiam la mondo estos en simila ... stato kaosa,
kiel Hindio, kiam vivis Budao
[3];
Budanasko estas festo celebranta la
revenon de la naskotago de Gotamo la Budao;
la ora kaj arĝenta koloroj estas uzataj
ĉefe
por roloj de senmortuloj, Budao kaj monstroj
[4];
kelkaj ostoj de Budao troviĝas en la templo
[5].
Rim.:
Do, tiusence „Budao“ estas titolo, aŭ
rango, iom simile al „Kristo“, kiu en la vulgara
uzo aperas kvazaŭ nomo propra. Tamen malsimile ol en
kristanismo, budao en budaismo ne estas unika. Tial,
simile al „la Profeto“ en islamo, oni devus diri
„la Budao“.
budhobudaismo
Filozofio (aŭ, laŭ la kutima opinio, religio)
fondita de
budao Sidarto Gotamo kaj disvastiĝinta el Hindujo en la
Orientan Azion (Ĉinujo, Koreujo, Japanujo, Vjetnamujo,
Siberio ktp):
en la unua jarcento p. K. budaismo estis enkondukita orienten
el la Silka Vojo, kaj eniris en diversajn lokojn de la
centra parto de Ĉinio
[6];
majstro Congkapa, kreinto de la Flava Sekto de la ĉina
tibeta budaismo
[7].
budhismobudaisto, budaano
-
Homo akceptanta la instruon de budaismo:
la japana budaista organizaĵo
„Rissho-Kosei-Kai“,
kiu havas kvin milionojn da adeptoj
[8];
same kiel el la sama infano oni povas fari ĉu kristanon
aŭ islamanon, budaanon ktp
[9];
ĉar princino Wencheng estis fervora
budaistino,
reĝo Sunzankampo baldaŭ estis konvertita al tiu
kredo kaj
entuziasme disvastigis la budaisman religion inter la
tibetanoj
[10].
budhisto
Rim.:
Laŭ la kutimoj de Esperanto la asimilita
formo por la sanskrita vorto buddha devus
esti „budo“; sed tiun formon jam okupis fundamenta
vorto, kaj la homonimio estus ĝena en iuj okazoj (imagu
ŝercojn
pri „telefonbudo“ ktp).
Probable Zamenhof rigardis tiun vorton propra nomo, kaj donis al
ĝi formon similan al unusilabaj propraj nomoj, kiel
„Anna“ kaj „Emma“: Buddo (cetere,
kiel en la rusa, pola, itala). Proprajn nomojn li rigardis
esceptaj periferiaĵoj, kiuj povas esti nur duone asimilitaj, ne
tute apartenante al la lingvo.
Tamen la duobla konsonanto ja ĝenis la esperantistojn, kaj la
Zamenhofa formo restis la malplej uzata. Anstataŭe, jam
sufiĉe
frue aperis alia natura formo asimilita: budao, kiu
simple konservas la finaĵon a. Tiun formon preferis la
esperantistoj de la tradicie budaismaj landoj
[11]
[12]
[13]
,
kaj tiun formon uzas PV.
Tamen la eŭropanoj preferis misanalizi la latinan transskribon:
bud(dh)a → bu(dd)ha → budha,
kaj en la sama epoko aperas en Eŭropo „budhismo“
[14].
Waringhien, verkante PIV-on, misklasas la vorton inter „la
nomoj propraj“ kaj preferas la formon okcidentan:
„Por la hindaj nomoj mi helpis min precipe per la tre bona
Leksikologia Komentario kiun J. Régulo Pérez
aldonis
fine de Nepalo malfermas la pordon. Tamen unu punkton
mi ne povis akcepti, la konservadon de h post
konsonanto, kio ŝajnas al mi kontraŭa al la kutimoj de
nia
lingvo ... Sola escepto estas la Budho, kiun, post longa
hezito, mi preferis al la Zamenhofa Buddo, ĉar en tiuj
religiaj alnomoj plej grave estas konservi la internacian
aspekton, ĉe kiu la h estas pli frapa ol la duobla
d;
cetere Zamenhof mem skribis Kristo (kaj ne
Ĥristo),
Mesio (kaj ne Maŝiaĥ)“ [PIV,
p.xviii].
Ĉi tie enestas pluraj mallogikaĵoj:
Unue, en la ĵusaj ekzemploj ĝuste la internacia formo
preferita
de Zamenhof ankaŭ pli konformas al la kutimoj de la
internacia lingvo ol la etimologia, dum la formo
„Budho“, tute male, aspektas plej barbare el ĉiuj.
Due, tiu barbaraĵo fakte estas malpli fidela al la originalo.
En la originala sanskrita vorto ne estas kombino el [d] kaj [h],
sed unuopa sono, tre malsama ol la prononco postulata de la
skribo „budho“, kiu fakte estas nur latinalfabeta
surogato, kiel „masxino“ kompare kun „maŝino“.
Trie, estas iom naiva imperiismo paroli pri grafika rekoneblo de
okcidenta skribmaniero (cetere, esceptante la italan, polan,
hispanan...) kiam temas pri vorto apartenanta al kultura rondo
kiu tian skribon ne uzas.
Kaj super ĉio, la formo „Budho“ ja estas misgvida:
ĝi impresas kiel ekzakta transskribo de vorto sanskrita (pro la
nekutima kombino dh, kiu normale iĝas simpla d
en la vortoj asimilitaj: darmo, bodisatvo ktp); tial
oni devus supozi ke temas pri Budha, hinduisma dio
personiganta Merkuron!
[Sergio Pokrovskij, uzante materialojn de
Rubeno Fernandez Asensio kaj HASZPRA Otto]
tradukoj
anglaj
~o:
Buddha;
~ismo:
Buddhism;
~isto, :
(a) buddhist.
belorusaj
~o:
буда, Буда;
~ismo:
будызм;
~isto, :
будыст.
bulgaraj
~o:
Буда.
francaj
~o:
Bouddha;
~ismo:
bouddhisme;
~isto, :
bouddhiste .
germanaj
~o:
Buddha;
~ismo:
Buddhismus;
~isto, :
Buddhist.
hungaraj
~o:
Buddha;
~ismo:
buddhizmus;
~isto, :
buddhista.
italaj
~o:
Budda, Buddha;
~ismo:
buddismo;
~isto, :
buddista (sost.).
nederlandaj
~o:
Boeddha;
~ismo:
boeddhisme;
~isto, :
boeddhist.
polaj
~o:
Budda;
~ismo:
buddyzm;
~isto, :
buddysta.
rusaj
~o:
будда, Будда;
~ismo:
буддизм;
~isto, :
буддист.
~istino:
буддистка.
slovakaj
~o 1.:
budha;
~o 2.:
budha;
~o 3.:
Budha;
~ismo:
budhizmus;
~isto, :
budhista.
turkaj
~ismo:
budizm, budistlik;
~isto, :
budist.
fontoj
1.
trad. Seiho Nishi: Darmapado aŭ vortoj de vereco,
La Japana Budhano, 1974-75, numeroj 162a-169a2.
Milmana Bodisatvo3.
E. Lanti: Letero pri la kvazaŭaj
„Aksiomoj“4.
Historio de Pekina Opero5.
Torontanoj vizitas Japanion6.
China ABC, Kunfluejo de Multaj Religioj7.
Tri mirindaĵoj en Tar-templo8.
Espero Katolika, 1984, numero 3a9.
E. Lanti: Sennaciismo, Renovigo, Meksiko: 194110.
Rakonto pri la eniro en Tibeton de princino Wencheng
11.
La Lumo Orienta, organo de la Japana Budaana
Ligo Esperantista, 1933.12.
Narasu: Budao, esperantigita el la japana de
Takeuĉi Tookiĉi, 1933.13.
Takeuĉi Tookiĉi: Budaisma fakvortaro, 1934.14.
La Budhismo, eldonis Budhana Ligo Esperantista, 1933.
[^Revo]
[buda.xml]
[redakti...]
[artikolversio:
1.19 2010/04/30 12:25:28 ]