kio

^*kio

Demanda pronomo por neŭtraĵoj: kio okazis?; pri kio estas la demando?

Nerekte demanda pronomo por neŭtraĵoj: neniu scias, kio morgaŭ lin trafos [1]; li demandis ŝin, kion ŝi faras tie ĉi, tute sola^Z; rigardu, kio eliras el la buŝo de via fratino^Z; mi klarigis al vi, kio devas esti la celado de niaj kongresoj^Z.
Rim.: En tiu senco, oni neniam esprimas la antaŭaĵon tio.

Relativa pronomo uzata anstataŭ kiu, kiam ĝia antaŭaĵo estas a) io, tio, ĉio (esprimita aŭ ne); b) antaŭa tuta prop.; c) substantivigita adjektivo kun nedifina signifo: mi volas, ke tio, kion mi diris, estu obeata; sorto ofte alsendas, kion oni ne atendas [2]; kio mia, tio bona [3]; la urbo faris ĉion, kion ili povis por ke ni elportu la plej bonan rememoron^Z; kio ajn estos l' unua vidoto, ĝi estos al Dio oferota^Z; pri kio ajn prudenta vi al mi parolos, viaj vortoj ne perdiĝos^Z; la naturo konservas sian moron, kion ajn la honto dirus^Z; ŝi posedis fenomenan memoron, kio ŝin kapabligis traduki sen notoj plej longan paroladon; nun li havis tempon por ekzerci la soldatojn, kio estis lia plej amata okupo^B; li ridas konstante, kio estas netolerebla; la kongresaj kunsidoj okazos en unu sola domego, kio multe helpos al la bona aranĝo; la plej bona, kion oni povas fari, estas...^Z; mi promesis ne kaŝi antaŭ vi eĉ la plej malgrandan, kion mi povas ekscii pri la sorto de via frato^Z; la sola, kio mirigis ilin, estis tio, ke ili facile komprenis la lingvon^Z; tio estus la plej terura, kio povus al mi okazi^Z; tio estis la plej agrabla, kion oni povis al ŝi donaci^Z; la sola, kion ili deziras, estas nur, ke oni lasu ilin trankvile vivi^Z; la unua, kion ili aŭdis, estis...^Z; la blanka, kion li vidis, estis nur ŝaŭmo sur la akvo^K.
Rim.: En tiu senco oni povas subkompreni la antaŭaĵon tio nur kiam ĝi estas je la sama kazo kiel kio: redonu, kion vi prenis.

Rim.: Pro la misinfluo de la eŭropaj lingvoj, oni kutimas uzi „kio“n ĉiam ununombre, malkiel en ekz-e la lingvoj tjurkaj kaj malsimetrie ol „kiu ― kiuj“; tial anstataŭ nun decidu, kiojn vi kunprenos, kaj kiojn vi lasos ĉi tie, oni uzas ĉirkaŭfrazon (kiujn aĵojn vi kunprenos) , aŭ tute mallogike uzas ununombron ( kion vi kunprenos ― eĉ se temas pri pluraj aĵoj; tian mallogikaĵon oni neniam toleras ĉe kiujn vi kunprenos ). Iam la akordo tamen neprigas plurnombron: „Mi kredis,“ diris sinjoro Gliddon, tre humile, „ke la Skarabo estis unu el la egiptaj dioj.“ „Unu el la egiptaj kioj?“" ekkriis la mumio salte stariĝante. [4]. [Sergio Pokrovskij]