tradukoj:
be ca de el en es fr hu la nl pl pt ru sk sv tp tr vo zh
*di/o [1]
*dio
-
Estaĵo prezentata kiel supernatura, ordinare senmorta,
pli potenca ol homoj:
neniu scias tiom multe da historioj, kiel la dio de
dormo
[2];
la Eternulo estos terura por ili, ĉar li ekstermos
ĉiujn diojn de la tero
[3];
diino.
- a)
-
Supernatura, eterna, perfekta kaj ĉiopova estulo,
kreanto de la universo:
kion Dio kreis en la sesa tago
[4]?
dio volu, ke... (mi tre deziras, ke...)
- b)
-
Principo de ekzistado, unueco kaj komprenebleco de universo.
Rim. 1:
En la sencoj 1.a kaj
1.b, dio estas komuna nomo indikanta
nombreblan unikaĵon, kaj laŭ la ĝenerala
regulo devus akcepti la difinan artikolon, simile al
„la homaro“, „la mondo“ ktp. Ĝuste tiel
estas en la greka:
καί ο
λόγος ήν
πρός
τόν θεόν
, καί
θεός
ήν ο
λόγος
(laŭvorte: „kaj la vorto estis ĉe
la dio,
kaj dio estis la vorto“; en la unua apero
la dio estas determinita difine kiel la konata
unikaĵo; en la dua, dio estas predikativo, kaj
tial senartikola, laŭ sia senco; la tradicia traduko
[Johano 1:1]
tiun alklasigon misprezentas kiel identigon).
La okcidentaj lingvoj transprenis la vorton el la senartikola
Latino, kaj heredigis tiun malregulaĵon al Esperanto.
Ankaŭ la araba Alaho devenas el
„la dio“.
Rim. 2:
La piuloj skribas kun majuskla D: Dio por la senco
1.a kaj iuj eĉ opinias tiun
vorton nomo propra; tio estas malvera en kristanismo, judismo
kaj islamo. Eĉ pli malvera tio estas por la senco
1.b (filozofia).
Rim. 3:
En la religioj mediteraneaj (judismo, kristanismo, islamo)
Dio estas personeca kaj li-genra; en pli abstraktaj
sistemoj filozofiaj (panteismo, budaismo) ne estas persona
dio, kaj se oni uzas tian vorton, ĝi ofte estas
ĝi-genra.
Tiel en la titolo de Waringhien-aj eseoj:
„Ni kaj Ĝi“ (kie „Ĝi“
rilatas al Dio).
dia
- 1.
-
De dio:
la dia potenco
[5].
- 2.
- (figure)
Perfekta, kvazaŭ ĝi estus de dio:
ŝi havis dian voĉon, diajn formojn.
diismo
- deismo
domdio
-
Iu el la protektaj dioj en domo aŭ domoparto, kiujn
oni kultas ĉe hejma altaro:
por ni, plibone estas vivi meze de la prapatraj domdioj
kaj konservi en kvieta paco niajn virtojn en nia propra
hejmo
[6].
sendieco, sendiismo
- ateismo
la sendieco trapasis la mezuron, kaj proksimiĝas la
horo de l'juĝo
[7];
ni deklaras nin por la kreskado internacia de la sendieco,
kiu estas la sola bazo de la vera homaranismo
[8].
sendiulo
-
Neanto de la ekzisto de dio aŭ dioj:
en okcidento, la sendiuloj ... ĝenerale ne
apartenas al specifaj asocioj
[9].
dipatrino
-
Maria, patrino de Jesuo:
la lampo antaŭ la bildo de la Dipatrino
ĵetadis fortan lumon sur la palan belan vizaĝon
de la infano
[10];
tie, ho ĝojo, estis ore ornamita ikono de la
Dipatrino
[11];
Reĝino de l' Ĉielo, protektema
Dipatrino, forportu nin de ĉi tie!
[12].
plurdiismo
-
Religio kredanta je ekzisto de multaj dioj.
politeismo
tradukoj
anglaj
~o:
god;
sen~ulo:
atheist.
belorusaj
~o:
бог;
~a:
боскі;
~ismo:
дэізм;
sen~eco, :
атэізм;
sen~ulo:
атэіст;
~patrino:
Багародзіца
, Маці боска.
~ino:
багіня.
ĉinaj
sen~eco, :
无神论, tr. 無神論
[wúshénlùn].
francaj
~o:
dieu;
~a:
divin;
~ismo:
déisme, théisme;
dom~o:
dieu du foyer, lare (dieu du foyer);
sen~eco, :
athéisme, impiété;
sen~ulo:
athée (subst.);
~patrino:
Mère de Dieu.
~ino:
déesse.
germanaj
~o:
Gott;
~a:
göttlich;
~ismo:
Deismus, Gottglaube;
sen~ulo:
Atheist, Gottloser;
~patrino:
Gottesmutter;
plur~ismo:
Polytheismus.
grekaj
~patrino:
Θεομήτωρ, Θεοτόκος.
hispanaj
~o:
dios;
~a:
divino;
sen~eco, :
ateismo;
sen~ulo:
ateo;
~patrino:
Madre de Dios.
hungaraj
~o:
isten, Isten;
~a:
isteni;
~ismo:
deizmus;
sen~eco, :
ateizmus;
sen~ulo:
ateista, istentagadó;
~patrino:
Isten anyja, istenanya, Szűz Mária.
katalunaj
~o:
déu;
~a:
diví;
~ismo:
deisme;
sen~eco, :
ateisme;
sen~ulo:
ateu;
~patrino:
marededéu.
latina/sciencaj
~patrino:
Mater Dei, Deipara.
nederlandaj
~o:
God;
~a:
goddelijk;
~ismo:
theïsme;
~patrino:
Moeder Gods.
~ino:
godin.
polaj
~o:
bóg;
~a:
boski;
~ismo:
deizm;
dom~o:
bóstwo opiekuńcze domu
;
sen~eco, :
ateizm, bezbożność;
sen~ulo:
ateista, bezbożnik;
~patrino:
Matka Boska, Bogurodzica (przest.);
plur~ismo:
politeizm, wielobóstwo.
portugalaj
~o:
deus, divindade, deidade, nume.
rusaj
~o:
бог;
~a 1.:
божий;
~a 2.:
божественный
;
~ismo:
деизм;
sen~eco, :
атеизм;
sen~ulo:
атеист;
~patrino:
богородица, богоматерь.
slovakaj
sen~eco, :
ateizmus;
sen~ulo:
ateista, neznaboh.
svedaj
~o:
gud;
~a:
gudomlig;
sen~eco, :
ateism;
sen~ulo:
ateist.
tokiponaj
~o:
jan sewi.
turkaj
~o:
Allah, Tanrı.
volapukaj
~o a:
God.
fontoj
1.
E. Grosjean-Maupin: Plena Vortaro de Esperanto2.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Dio de dormo3.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Cefanja 2:114.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 125.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉapitro 18a6.
J. B. Gresset, trad. C. Rousseau: Ver-vert, Esperantista Centra Librejo,
[1914?]7.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉapitro 16a8.
franca federacio de la Libera Penso:
Alvoko al monda kongreso de la Libera Penso, 2004-07-109.
B. Cadei: Ateistoj kaj kredantoj interparolis...,
Espero Katolika, 1984, numero 9a10.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Kupra porko11.
Ivan G. Ŝirjaev: Sen
titolo, ĉapitro 18a12.
A. Ĉeĥov, trad. A. Korĵenkov: Post la Kristnasko, La Ondo de Esperanto, 2002:1
[^Revo]
[di.xml]
[redakti...]
[artikolversio:
1.39 2011/06/24 19:10:14 ]