PMEG

EM-vorto plej ofte montras, ke io pro sia naturo ofte aŭ daŭre tendencas al la ago:

• mensogi → mensogema = inklina al mensogado, ofte mensoganta
• timi → timema = inklina al timado, ofte timanta
• manĝi → manĝema = inklina al ofta aŭ multa manĝado
• kompreni → komprenema = tia, ke oni ĉiam volas kompreni
• servi → servema = tia, ke oni ofte volas servi al aliaj
• venĝi → venĝema = tia, ke oni volas venĝi, nepardonema
• pura → puri = esti pura → purema = tia, ke oni volas esti pura
• dogmo → dogmi = prezenti siajn opiniojn kiel dogmojn → dogmema = inklina al dogmado

Iafoje oni uzas EM por momenta aŭ okaza deziro, aŭ por pasanta bezono:

• Ŝi sentis fortan manĝemon. (= ... fortan malsaton.)
• Ĉu vi estas trinkema? (= ... soifa?)
• Subite li fariĝis terure dormema. (= ... terure dorme laca.)
• Ili deziris satigi sian venĝemon. (= Ili volis venĝi aktualan ofendaĵon.)

Oni povas alternative uzi kunmetojn kun vola: manĝivola, venĝovola. Sed normale EM sufiĉas.

En kelkaj vortoj EM montras kapablon:

• produkti → produktema = tia, ke oni povas multe produkti
• krei → kreema = tia, ke oni povas multe krei
• decidi → decidema = kapabla fari decidojn
• inventi → inventema = kapabla fari inventojn
• eksplodi → eksplodema = kapabla facile eksplodi (ekz. eksplodema kemiaĵo)
• floro → flori → florema = kapabla multe flori

Oni ankaŭ povas uzi kunmetojn kun pova aŭ kapabla: decidpova, inventokapabla. Vidu ankaŭ IV. Normale tamen EM estas sufiĉe klara.

En iuj vortoj EM signifas, ke oni pro sia naturo estas minacata de io, ke oni riskas ion, kion oni ne volas:

• erari → erarema = tia, ke oni ofte aŭ facile faras erarojn
• rompiĝi → rompiĝema = tia, ke ĝi facile rompiĝas
• vomi → vomema = tiel malsana, ke oni eble vomos
• morti → mortema = tia, ke oni povas, eĉ devas, morti

Iafoje oni faras EM-vorton, kiu ne devenas de verbo:

• gasto → gastema = tia, ke oni ŝatas gastojn
• muziko → muzikema = tia, ke oni ŝatas muzikon
• vero → verema = tia, ke oni ŝatas veron
• la sama sekso → samseksema = tia, ke oni preferas la propran sekson

EM-vortoj normale estas faritaj el verboj, kaj gastema tial povas kompreniĝi kiel "ema mem gasti", muzikema kiel "ema mem muziki" k.t.p. Se ne temas pri tia signifo, povas esti preferinde uzi kunmetojn kun ama: gastama = "tia, ke oni amas gastojn", muzikama = "tia, ke oni amas muzikon", samseksama = "tia, ke oni amas la propran sekson". Aliflanke, kiam AM ŝajnas tro forta aŭ sence maltrafa, eble tamen EM estas preferinda.

EM-vortoj havas plej ofte A-finaĵon, sed povas havi ĉian ajn finaĵon. Ĉe O-finaĵo oni antaŭe kutimis ĉiam aldoni la sufikson EC: manĝemeco, timemeco k.s. Sed EC normale ne estas bezonata. Sufiĉas manĝemo, timemo k.t.p.

Antaŭ la sufikso UL oni povas ofte forlasi EM, se la signifo restas klara:

• timemulo → timulo
• drinkemulo → drinkulo

Kiel ordinara radiko EM normale montras nedaŭran, momentan inklinon:

• ema = momente inklina
• emo = momenta inklino
• emi = havi momentan inklinon
• malemo = malinklino momenta
• emigi = krei momentan inklinon ĉe iu