tradukoj:
be bg cs de el en es fi fr he hu nl pl pt ru tp tr vo zh
*ne[1]
*ne
- 1.
-
Partikulo esprimanta
negon,
foreston, mankon de la priparolata ago aŭ eco:
ne ami, ne respondi leteron;
ne bona;
nedeviga;
nemovebla
;
vivi ne laborante;
foriri ne manĝinte;
preteriri ne vidinte iun;
alveni neatendite
;
mi ne povis ne ridi
.
Rim.:
Se la nego koncernas ne la tutan propozicion, sed iun
frazparton, tiam „ne“ senpere antaŭu la
parton, kiun ĝi koncernas kaj negas:
ne ĉio, kio brilas, estas oro;
tio estis ne mia kulpoZ;
vi ne devas diri tion
;
vi devas ne diri tion
;
ne vi devas diri tion;
ne tion vi devas diri;
ne tute bona
;
tute ne bona
;
tiuj honoroj apartenas ne al miZ.
- 2.
-
Modala vorto esprimanta
kontraŭecon, malkonsenton, rifuzon:
ĉu vi volas? respondu jes aŭ ne;
mi opinias, ke ne;
diru mem, ĉu hundo aŭ ĉevalo povas ridi?
Ne, plori ili povas, sed ridi ‐ tiun
kapablon havas nur la homo
[2].
Rim.:
Samkiel ĉe jes1, en
Esperanto ekzistas hezito en respondo je demandoj aŭ asertoj
negaj: ĉu respondi laŭ la maniero de logikistoj,
programistoj kaj orientanoj pri la tuta aserto, aŭ (laŭ la
tradicio de la lingvoj okcidentaj) respondi tian
demandon ignorante la negon (egale kiel la kontraŭan demandon
pozitivan). Jen ekzemploj pri la respondo orienta-logikisma:
‐La poloj sekve ĝin eĉ ne defendos?
‐Ho ne, ili kolektis jam soldatojn
[3];
Sed Sara malkonfesis, dirante: Mi ne ridis; ĉar ŝi timis.
Sed Li diris: Ne, vi ridis
[4];
vi eble demandos: (...) ĉu en ĉi tiu grava kaj
solena momento li nenion pli havis por diri al ni? Ho
ne, miaj karaj amikoj, miaj karaj samideanoj kaj
kunlaborantoj! Multe, multe, tre multe mi volus hodiaŭ
diri al vi, ĉar mia koro estas plena
[5].
Kp la rimarkon pri JES.
[Sergio Pokrovskij]
*nea
- 1.
-
Rifuza, malkonsenta, nega:
ĉu li donis al vi jesan respondon
aŭ nean?
[6];
nea gesto;
nee skui la kapon.
- 2.
- Nega
aldonante la prefikson „nen“, ni ricevas
vortojn neajn
[7].
nei
(tr)
- 1.
-
Diri ne, respondi ne.
- 2.
- negi
nei sian kulpon, ŝuldon;
nei la ekziston de Dio;
nei la eblecon de ekzistado de arta lingvoZ;
li neas, ke li ĉeestis;
ne neas li, ke li estas frenezaZ;
neado ne estas pravigo;
fornei sian dionZ.
neo
-
Ago nei1:
Antef balancis kaj turnis la kapon, kio povis same bone
signifi jeson aŭ neon
[8].
neigi
(tr)
- negi
morgaŭ li, kiel neiganto kaj persekutanto de la
altaj dioj, estis oferota
[9];
ĝi estas fakto, kiun ne neigas mem civitanino
Velikonskaja!
[10];
la kulpo ne estas neigebla;
lia akra vizaĝo neneigeble esprimis:
«Estas mi la mastro.»
[11].
neulo
-
Homo kiu neas, malaprobas:
- a)
-
Malaprobanto, malfavora voĉdonanto:
ne plu okazas debato sed monologo de la neuloj
[12]
- b)
- (ironie)
Homo, kiu tro volonte neas kaj kritikas.
jesulo
kapnei
(ntr)
-
Signi sian neadon per movo de la kapo,
ofte per balanco de ĝi dekstren kaj maldesktren:
Levio kapneis
[13];
mi ricevis nenion por miaj penoj krom alia
kapneo
[14].
Rim.:
La tradicio uzi „ne“ kiel radikon
ĝene kolizias kun la
konsiderinde pli ofta kaj profunde enradikiĝinta prefiksa
funkcio de „ne“. La vortoj
„neebla“, „neinda“,
„neema“,
„neemulo“, „nevorto“
ktp normale percepteblas kiel prefiksitaj, ne kiel
„negebla“, „neginda“, „negema“,
„negemulo“, „negvorto“ (kp
„demandvorto“).
Male, en „neado“ oni ial interpretas
„ne“ radike. Tio estas malkohera kaj
konfuza; eĉ Zamenhof mem, provante uzi la radikan
„ne“, formis mallogikajn vortojn
„neiganto“ (vd ekzemplon),
„neigebla“ (por la sencoj
„neganto“;
„negebla“ ‐ la atribuo laŭ PIV2). Tio sola
sufiĉas por montri, kiajn misprezentojn kaj pensotordojn
kaŭzas la malprudenta emo kombini en tiu vorto la
funkciojn prefiksan kaj verboradikan.
(Oni povas indiki la Fundamentan vorton „jesigi“; sed
tio ne estas simila, ĉar „jes“ ne estas uzata
prefikse.)
[Sergio Pokrovskij]
tradukoj
anglaj
~ 1.:
no;
~ 2.:
no;
~a:
negative;
~i 1.:
say no;
~i 2.:
negate;
~igi:
negate.
belorusaj
~:
не;
~a:
нэгатыўны;
~a:
адмоўны;
~i 1.:
адмаўляць;
~i 2.:
адмаўляць;
~igi:
адмаўляць.
bulgaraj
~:
не.
ĉeĥaj
~:
ne.
ĉinaj
~:
不 [bù].
finnaj
~ 2.:
ei (en, et,...);
~a:
kieltävä, kielteinen, epäävä;
~i:
sanoa ei, kieltää, kiistää;
~o:
kieltävä vastaus, kiistäminen;
~igi:
kieltää, kiistää;
kap~i:
pudistaa päätään.
~movebla:
kiinteä
(paikallaan pysyvä)
;
alveni ~atendite:
saapua odottamatta;
mi ~ povis ~ ridi:
en voinut olla nauramatta;
vi ~ devas diri tion:
sinun ei tarvitse sanoa sitä;
vi devas ~ diri tion:
et saa sanoa sitä;
~ tute bona:
ei aivan hyvä;
tute ~ bona:
ei lainkaan hyvä.
francaj
~:
non, ne... pas;
~a:
négatif;
~i 1.:
dire non, répondre par non;
~i 2.:
nier, dénier;
~o:
non, réponse négative, négation
;
~igi:
nier, dénier;
~ulo a:
désapprobateur (subst.);
~ulo b:
criticailleur;
kap~i:
dire non
, répondre par non
.
~ado:
négation, dénégation;
for~i:
renier;
ne~igeble:
indéniablement;
kap~o:
non de la tête, réponse négative
.
germanaj
~ 1.:
nicht;
~ 2.:
nicht, nein;
~i 1.:
verneinen;
~i 2.:
abstreiten, verleugnen;
kap~i:
kopfschütteln.
grekaj
~ 1.:
δεν, μην;
~ 2.:
όχι;
~a:
αρνητικός
;
~i 1.:
αρνούμαι.
hebreaj
~ 1.:
אל, אין, בלי;
~:
לא;
~a:
שלילי;
~i 1.:
להשיב
בשלילה
;
~i 2.:
לשלול
\שלל\, להכחיש
\כחש\;
~igi:
לשלול
\שלל\, להכחיש
\כחש\.
hispanaj
~:
no;
~a:
negativo;
~i 1.:
negar.
hungaraj
~ 1.:
ne;
~ 2.:
nem;
~a:
nemleges, negatív;
~i 1.:
tagad;
~i 2.:
tagad;
~igi:
tagad.
nederlandaj
~ 1.:
niet, geen;
~ 2.:
nee;
~i 2.:
ontkennen;
~igi:
ontkennen.
polaj
~:
nie;
~a:
przeczący;
~i 1.:
mówić "nie", przeczyć, zaprzeczać, odmawiać;
~i 2.:
negować, przeczyć, zaprzeczać;
~o:
nie, przeczenie, negacja;
~igi:
negować, przeczyć, zaprzeczać;
kap~i:
kręcić głową
(przeczyć).
portugalaj
~:
não;
~a:
negativo;
~i 1.:
negar;
~i 2.:
(re)negar;
~igi:
(re)negar.
rusaj
~ 1.:
не;
~ 2.:
нет;
~a:
отрицательный;
~i 1.:
ответить отрицательно
;
~i 2.:
отрицать;
~o:
отрицание, отрицательный ответ;
~igi:
отрицать;
kap~i:
отрицательно качать головой.
tokiponaj
~:
ala.
turkaj
~:
hayır.
volapukaj
~ 1.:
nenik;
~:
ne.
fontoj
1.
E. Grosjean-Maupin: Plena Vortaro de Esperanto2.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo3.
Ŝekspiro, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, reĝido de Danujo, 4:44.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 18:155.
Zamenhof: La parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista, Krakovo, 1912-08-116.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 317.
L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 308.
B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 129.
H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo10.
V. Varankin: Metropoliteno, ĉap. 511.
Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 1412.
J.-K. Rinaldo:
por ke estu debato..., EU-konstitucio, 2005-04-0913.
Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, ĉap. 2614.
Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉap. 5
[^Revo]
[ne.xml]
[redakti...]
[artikolversio:
1.37 2012/02/07 12:10:11 ]