PMEG

DIS

DIS = "for en malsamaj aux pluraj direktoj, malkunen". DIS estas uzata nur antaux agaj vortoj, kaj cxiam montras manieron de la ago aux rezulton de la ago.

Movaj vortoj «

Cxe mova vorto DIS montras, ke pluraj aferoj movigxas for en malsamaj direktoj:

iri → disiri = iri for en malsamaj direktoj
kuri → diskuri = kuri for en malsamaj direktoj
jxeti → disjxeti = jxeti for en malsamaj direktoj
sendado → dissendado = sendado for en pluraj direktoj

Jam dis-signifaj vortoj «

Cxe vorto, kiu jam en si mem havas ian disigan signifon, DIS plifortigas tiun signifon:

sxiri → dissxiri = per sxir(ad)o dividi en pecojn
rompi → disrompi = per romp(ad)o dividi en pecojn
pecigi → dispecigi = pecigi kaj dismeti
haki → dishaki = haki en pecojn
vastigo → disvastigo = vastigo en pluraj direktoj
de → disde = "de" en formova aux malsimileca signifo

La vorto disde povas foje esti utila anstataux de rilate al pasiva participo, aux anstataux de rilate al verbo. En disde la prefikso DIS escepte aperas antaux neaga vorto.

Kunig-signifaj vortoj «

Cxe vorto kun ia kuniga signifo DIS anstatauxigas la kunigan signifon per disiga. DIS tiam egalas al MAL:

volvi → disvolvi = malvolvi
faldi → disfaldi = malfaldi
sigeli → dissigeli = malsigeli, rompi sigelon

Ordinara radiko «

disa = malkuna, dividita, maldensa
dise = malkune, dividite, en malsamaj lokoj aux malsamaj direktoj
disen = malkunen, en malsamajn lokojn aux malsamajn direktojn
disa → disigi = igi disa(j), disdividi → disigxi = igxi disa(j), disdividigxi, dismovigxi
disa karno → diskarni aux diskarnigi = forigi aux dissxiri ies karnon
disaj membroj → dismembrigi = disdividi laux la membroj (membro estas cxi tie aux korpa membro, aux difinita parto de tutajxo)

Noto: Oni ankaux provis uzi DIS memstare anstataux disen, precipe en poezio: La mon' ruligxis sur la planko dis. (Ekzemplo laux K. Kalocsay.) Normale oni ne povas tiel uzi DIS.