tradukoj: be ca cs de en fr hu it nl ru sv tp vo

^*sur[1]

I.

^*sur

1.

Prepozicio; uzate kun nominativo indikas fizikan aŭ metaforan pozicion, karakterizatan per kontakto de ekstere, kaj precipe de supre; pli speciale:

a)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta pozicion de aĵo aŭ ulo rilate al iu alia (kiun la prepozicio enkondukas), kiu estas pli malalte kaj ĝin tuŝas: sur la tero kuŝas ŝtono [2]; sidi sur seĝo, sur altaĵo^Z; ripozi sur kuŝejo^Z; teni la piedojn sur benketo^Z; meti la botelojn prete sur la tablo^Z; sur ĉevalo de najbaro la ŝarĝo ne pezas^Z; bastoneto, sur kiu oni tenas plumon por skribado estas plumingo^Z; havi sur si ĉifonaĵojn^Z; eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto^Z; la pordo turniĝas sur sia hoko^Z; sur la sojlo; vi estas la plej feliĉa homo sur la tero; pakaĵo mia estas sur la ŝipo^Z; la pastro bruligu tion sur la altaro^Z; spikoj rostitaj sur fajro^Z; sur kruta ŝtuparo li levis sin al la tegmento^Z; kiu estis sur la fundo de tiu koro?^B; (figure) mizero sur (aldone al) mizero [3].

b)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta surfacon (supran aŭ alian) de objekto, realan aŭ ŝajnan, kiu estas loko kie io aperas, videblas aŭ okazas: sur la ĉielo staras la bela suno^Z; la suno hele lumis sur la serena ĉielo^Z; sur la horizonto; sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton^Z; ankoraŭ ĉiam nuboj sur la frunto^Z; pentraĵo pendas sur muro^B; sur salikoj ni pendigis niajn harpojn^Z; skribi sur papero; floroj broditaj sur glata fono.

c)

(Kun nominativo:) Prepozicio indikanta supraĵon de loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra, kie okazas la priparolata ago: pasi sur la placo^Z; sur tiuj herboriĉaj kampoj paŝtas sin brutaroj^Z; sur la korto staras koko^Z; Knut staris sur la bazaro kun la tornistro sur la dorso [4]; promenante sur la strato mi falis^Z; sur la bordo de la maro staris amaso da homoj^Z; ili loĝas, vojaĝas sur la kamparo; mi ĉesigos en la urboj de Judujo kaj sur la stratoj de Jeruzalem la sonojn de ĝojo^Z; mi loĝas sur (en) la strato X; mi irigos vin sur rekta vojstreko^Z; (figure) tiuj provoj estis fonditaj sur naiva espero^Z.

d)

(Kun nominativo:) Prepozicio, indikanta lokon de io ĝenerale: sur la dekstra flanko; sur la flanko de sunleviĝo^Z; li tie falis kaj mortis sur la sama loko^Z; se mi estus sur ŝia loko, mi ne farus tion^Z; li havas la kapon sur ĝusta loko [5]; sur ĉiu loko estas la okuloj de Dio^Z; sur ĉiu paŝo ni renkontis barojn^Z; la vorto estis preta sur miaj lipoj^Z; bonkora instruo estas sur ŝia lango^Z.

e)

(figure) (Kun nominativo:) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas portanton, posedanton aŭ suferanton de efiko, influo aŭ eco: beno estas sur lia kapo^Z; Mia spirito estas sur vi^Z; li portis sur si la pekon de multaj^Z.

2.

Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per finpozicio, t.e. fizikan aŭ metaforan supraĵon, kien io moviĝas, celas, strebas, efikas:

a)

(Kun akuzativo:) Indikas lokon, sur^1.a kiu situas la celo aŭ finpozicio de la movo: ŝi ĵetis en la koton la panon por paŝi sur ĝin kaj transiri kun sekaj piedoj [6]; aliaj funebrantaj gastoj ... prenis ilin sur sian veturilon [7]; malsupreniri sur la korton^Z; tra la fenestro la vaporo iras sur la korton^Z; senviva li falis sur la teron^Z; meti sin sur la genuojn^Z; ŝia kapo tiel flamis kaj la brusto tiel doloris, ke ŝi falis sur seĝon, ĉirkaŭprenis per la manplatoj la frunton kaj diris al si: mi ne povas! [8]; li ... rigardis la pepantajn birdojn, kiuj vigle saltadis de branĉo sur branĉon [9].

b)

(Kun akuzativo:) Indikas tion, sur^1.b kion efikas, celas, trafas la ago: al Dio plaĉu, sed sur diablon ne kraĉu [10]; trafis falĉilo sur ŝtonon [11]; brogita eĉ sur akvon blovas [12]; li rigardis sur mian vizaĝon^Z; direkti sian rigardon sur iun^Z; la forĝisto blovas fajron sur karboj^Z; mi metos sur min zibelan pelton^Z; verŝi akvon sur florojn; li rigardas malsupren sur la kampon^Z; rigardi sur la maron kaj sur la multajn ŝipojn^Z; ili sin ĵetis kvinope sur min^Z; ĵeti sin sur la kolon de iu^Z; la malamiko etendis siajn manojn sur ĉiujn ŝiajn grandvaloraĵojn^Z; Inger metis sur sin sian plej bonan veston kaj siajn novajn ŝuojn [13].

c)

(Kun akuzativo:) Prepozicio indikanta movon kies celo estas loko nefermita, senkonstrua aŭ senkovra (kp sur^1.c): fine li tamen rimarkis nefermitan pordeton kaj venis tra ĝi sur nian Novan Bazaron [14]; bela dometo kun ses frontaj fenestroj, elirantaj sur rondoforman herbotapiŝe kovritan korton [15].

d)

(figure) (Kun akuzativo:) Prepozicio, enkondukanta komplementon kiu indikas ricevanton, trafaton, akceptanton de efiko, influo aŭ ago: nenia homo per siaj privataj falsaj paŝoj povas havi ian influon sur ĝian sorton [16]; honestaj homoj, kiuj ... prenis sur sin la malgrandan laboron efektive konatiĝi kun ĝi [17]; sur vin falas la malbeno^Z; mi prenus sur min la respondecon^Z; ŝi prenis sur sin la formon de malriĉa virino^Z; havi influon sur iun, sur ion (influi); sur la danan tronon mi havas rajton^Z; la reĝo ne metis atenton sur la raporton de la komisio^Z.

al sur

(malofte)

Al loko situanta sur^1.a.

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

de sur, desur

De ¹,² loko situanta sur: ekstermi ilin de sur la tero [18]; kia fulmado kaj krakado desur la remparoj de Antverpeno [19].

II.

Prefikso samsignifa: surflugi sur tegmenton^Z; suriri monton^Z; surmeti veston; surverŝi oleon sur altaron^Z.