PMEG — N — bazaj reguloj

Gramatiko / Rolmontriloj / La rolfinaĵo N /

N — bazaj reguloj

La finaĵo N povas almetiĝi post diversspecaj vortoj.

post O-vortoj: domo → domon, hundo → hundon, virino → virinon, seĝoj → seĝojn, vidoj → vidojn
post A-vortoj: ruĝa → ruĝan, granda → grandan, virina → virinan, verdaj → verdajn, knabaj → knabajn
post personaj pronomoj: mi → min, ĝi → ĝin, ili → ilin, oni → onin
post tabelvortoj je U, O, A kaj E: kiu → kiun, iu → iun, ĉiuj → ĉiujn, kio → kion, ĉio → ĉion, ia → ian, nenia → nenian, tiaj → tiajn, tie → tien, ie → ien
post lokaj E-vortoj: urbe → urben, strande → stranden (E-vortoj sen loka signifo ne povas ricevi N-finaĵon)

Legu ankaŭ pri N-finaĵo ĉe ne-Esperantigitaj nomoj.

La finaĵo N staras ĉiam post eventuala J-finaĵo: domojn, hundojn, virinojn, ruĝajn, grandajn, virinajn, kiujn, kiajn.

Se O-vorto havas la finaĵon N, tiam ankaŭ ĉiuj A-vortoj kaj tabelvortoj je U kaj A, kiuj estas rektaj priskriboj de tiu O-vorto, havu la finaĵon N:

grandan domon
domon ruĝan
tiun domon
tiajn domojn
tiun domon grandan
tian malgrandan domon antikvan
la malgrandajn domojn
domojn sen ĉiu ajn dubo tre antikvajn

Perverba priskribo de O-vorto tamen ne havu N-finaĵon: Mi refarbis la flavajn seĝojn blankaj.

Signifo «

N-finaĵo povas montri:

Kiam frazparto kun N-finaĵo (N-frazparto) montras ion alian ol objekto, ĝi rolas kiel komplemento (N-komplemento) aŭ kiel priskribo (N-priskribo). Tradicie oni diras, ke la N-finaĵo de N-komplemento aŭ de N-priskribo estas anstataŭaĵo de ia rolvorteto. Ofte oni ja povas alternative uzi rolvorteton.

Se oni pasivigas frazon, la objekto fariĝas subjekto. N-komplementoj kaj N-priskriboj tamen ne estas objektoj, kaj ne povas fariĝi subjekto de pasiva frazo.

N kune kun rolvorteto «

N-finaĵo povas kunlabori kun loka rolvorteto. Tiam N montras direkton.

Foje N-finaĵo kunlaboras kun la rolvortetoj anstataŭ kaj krom. Tiam N montras objekton.

Rolvortaĵoj kun N-finaĵo «

Ofte N-finaĵo kunlaboras kun E-vorto en rolvortaĵo: responde vian leteron, rilate tion.