tradukoj: be bg cs de en es fr he hu it nl pt ru sv tp tr vo

^*san/a [1]

^*sana

1.

Havanta korpon, organaron, menson, kiuj bone kaj normale funkcias: Se mi estus sana, mi estus feliĉa [2]; en korpo sana la menso sana; (figure) Esperanto sane eltenis ĉiujn ventojn kaj puŝojn^Z; (figure) tio malpermesas al la lingvo libere kaj sane disvolviĝi^Z.

2.

sanfavora sana pano^Z.

^*sano

Stato de iu aŭ io sana, en bonfarto: sano estas pli valora ol oro; sanosubtenanta ridado^Z; trinki pro ies sano [3]; ĝi estu por vi al sano [4].

Monda Organizaĵo pri Sano (MOS)

Speciala organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj por kontraŭbatali epidemiojn kaj por plibonigi higienon kaj sanon: Monda Organizaĵo pri Sano (MOS) en sia lastatempa raporto deklaris, ke la proverbo „ĉiutage unu glason da biero kaj la kuracistoj estos superfluaj“ havas nenian sciencan bazon [6].

^*saniga

Favora por la sano, taŭga por subteni la bonfarton: maldolĉa por la lango, sed saniga por la sango [7]; ĝoja koro estas saniga [8]. higiena

^*sanilo^B

kuracilo

^*sanigi

Sukcese kuraci, meti iun en sanan staton: Li sanigas la korprematojn kaj bandaĝas iliajn vundojn [9].

^*malsana

(Pri homo, besto aŭ vegetalo) suferanta misfunkciadon de siaj organoj: li estas morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon [10]; venigu la kuraciston, ĉar mi estas malsana [11]; cerbomalsana; malsaneca paleco; (figure) tiu okazo malsanigis nian financan staton.

^*malsano

Stato de iu aŭ io malsana; malbonfarto: post infekta malsano oni ofte bruligas la vestojn de la malsanulo [12]; malsano de gorĝo; Li pardonas ĉiujn viajn pekojn, Li sanigas ĉiujn viajn malsanojn [13]. ĉiutage homoj kolapsas pro kormalsano [14].

^*malsanema

Kiu ofte kaj facile malsaniĝas: malsanema korpo bezonas nur malgrandan puŝon de ekstere por fali en malsanon [16].

malsaniĝi

Eksperti korpan aŭ spiritan misfunkciadon: de rigardo tro alta malsaniĝas okulo [17]; malsaniĝas pro kancero ankoraŭ triono de la viroj kaj kvarono de la virinoj antaŭ la 75a jaro [18].

^*malsanulejo

Granda, ordinare publika kuracejo kun ekipaĵoj kaj oficantaj medicinistoj: la konstruado de lernejoj, malsanulejoj kaj pontoj kondukis al la estigo de modesta bonstato [19].

^*resanigi

Redoni la sanon al iu, sukcese kuraci: la Eternulo bandaĝos la difektojn de sia popolo kaj resanigos ĝiajn vundojn^Z; neresanigebla vundo^Z.

resanigilo^Z

kuracilo

resaniĝi

Retrovi la sanon post misfarto: resaniĝi el rabio.

flavmalsano

Akra inflamo de la hepato, unu el kies simptomoj estas flaviĝo² de la haŭto, mukozoj kaj okuloj: „Estas ĉi tie kamparano, kiu estas malsana je iktero...“ ― „Tio estas je flavmalsano?“ [20]; Ĉu tio estas flavmalsano, aŭ ftizo? [21].

marmalsano

Naŭzo kiun oni povas senti pro la ruliĝo de ŝipo: dum la unuaj simptomoj de la marmalsano, oni fajfas pri la haveno, ĉar oni deziras morti surloke [22].

mensmalsano, mensa malsano

Nenormala funkciado de racio, humoro aŭ alia mensaĵo: „Nova Progreso en Medicino por Mensmalsano“ [23].

mensmalsanulo

Homo, kiu anime ne bone fartas, ne sane rezonas, sentas...: se homoj vomas kaj abomenas la religiojn, kaj eĉ Dion, tio estas ĝuste pro tiaj ekscesoj de religiuloj sencerbaj kaj senkoraj, de mensmalsanuloj, kiuj pensas nur per siaj tripoj [24].