tradukoj:
be cs de en es fr it pl pt ru sk tp vo
*ĉef- [1]
*ĉef-
-
Prefikso formanta substantivajn radikalojn al kiuj ĝi
atribuas la sencon „la plej grava“ aŭ
„la plej altranga“:
- a)
-
Ĉe la ulaj radikaloj ĉef- indikas personon unuarangan,
eventuale kun ordona potenco super la aliaj samgrupanoj:
ĉefinĝeniero
Z,
ĉefministro
Z,
ĉefpastroZ,
ĉefredaktoro
Z
― aŭ kun nur ranga supereco:
ĉefanĝeloZ,
ĉefepiskopoZ,
ĉefleŭtenantoZ,
ĉefserĝentoZ.
Rim.:
Kontraste al ĉef-, la sufikso
-estr ja neprigas
ordonan potencon kaj krome, -estr aplikiĝas
al la estrata tuto, dum ĉef- al ties anoj; do, laŭ la
ekzemplo de PAG,
bandestro = ĉefbandano.
Rim.:
Miaopinie estr/ ne estas sufikso (vidu la artikolon pri estro).
Kunmetitaj vortoj kiel grupestro estas ordinaraj
kunmetaĵoj
samkiel dompordo, taglibro aŭ matenmanĝo, kie pordo,
libro kaj
manĝo ne estas sufiksoj. [Ulriko]
- b)
-
Ĉe la aĵaj radikaloj ĉef- indikas aferon plej
gravan aŭ unuarangan inter la samspecaj:
ĉefaltaroZ,
ĉefartikolo,
ĉefmanĝoZ,
ĉefmasto,
ĉefturoZ,
ĉefpartoZ,
ĉefpreĝejoZ,
ĉefurbo
Z,
ĉefvojo.
*ĉefo
-
Ĉefulo,
persono havanta superan, honoran rangon,
kutime ordonpova:
ĉefo de oficejo
(= oficejestro);
kaj kun vi estu po unu homo el ĉiu tribo, homo,
kiu estas ĉefo en sia patrodomo
[2];
la ekzistado de ia natura konstanta ĉefo,
eĉ se tiu ĉefo havas nur la karakteron de
unuiganta standardo, prezentas gravan
maloportunaĵon por nia afero, ĉar ĝi donas
al la afero kvazaŭ personan karakteron
[3];
la ĈefoPIV
(diktatoro en totalisma ŝtato).
estro,
mastro.
Rim. 1:
Pro nacilingvaj tradicioj, el ĉiuj eblaj sencoj de la
derivaĵo
„ĉefo“: „ĉefaĵo“,
„ĉefeco“, „ĉefulo“,
reale estas uzata nur la malplej regula (kvankam ja ne
malregula) senco ĉefulo.
Rim. 2:
Sekve de tiu streĉo la aŭtoroj de PV prezentas la
vortelementon ĉef kiel substantivan radikon kun la senco
ĉefulo. Tio kreas aliajn problemojn: ĉefmanĝo,
ĉefartikolo, ĉefaĵo ktp ne redukteblas al
„ĉefula manĝo“ ktp; PIV kaj PAG tiun
prezenton
malakceptis.
Fakte temas pri du sendependaj pruntoj, do pri homonimoj.
[Sergio Pokrovskij]
ĉefa
- 1.
-
Precipa, plej grava.
- 2.
- a)
- [4]
(p.p. idealo)
Tia, ke sufiĉas unu elemento por ĝin
naski:
la aro de ĉiuj obloj de iu entjero estas ĉefa idealo
en la ringo de entjeroj.
ĉefideala. - b)
- [5]
(p.p. cirklo
de sfero)
Estanta ĉefcirklo de ĝi.
malĉefa
-
Ne ĉefa, duaranga,
aŭ eĉ malgrava:
la cezuro, kiu difinas, kie devas finiĝi vorto meze de
verso,
havas en la greka poezio tute malĉefan signifon
[6].
ĉefe
-
Precipe.
ĉefi
(ntr)
-
Esti ĉe unua rango.
ĉefuloZ
-
Ĉefa persono:
sed cervinoj estas malpli multaj ol indianoj en la
korvotribo kaj ĉasi al cervinoj rajtas nur kelkuloj,
al kiuj la ĉefulo permesas
[7].
tradukoj
anglaj
~o:
chief;
~a a:
principal;
~a b:
great.
belorusaj
~o:
шэф, начальнік, галава, правадыр;
~a:
галоўны, найвышэйшы, асноўны;
~e:
галоўным
чынам, пераважна, перад усім;
~i:
вяршэнстваваць, першынстваваць.
~inĝeniero:
галоўны
інжынэр;
~ministro:
прэм'ер-міністар;
~redaktoro:
галоўны
рэдактар;
~urbo:
сталіца.
ĉeĥaj
~o:
šéf, vedoucí.
francaj
~o:
chef, supérieur ;
~a 1.:
principal;
~a a:
principal;
~a b:
grand;
mal~a:
mineur (moins important);
~e:
surtout, au premier chef;
~i:
diriger.
germanaj
~o:
Chef;
~a 1.:
Haupt-;
~a a:
Haupt-(ideal);
~a b:
Haupt-(kreis).
hispanaj
~o:
jefe;
~a 1.:
principal;
~e:
principalmente.
italaj
~o:
capo;
~a 1.:
principale (agg.);
mal~a:
accessorio (meno importante - agg.);
~e:
principalmente, soprattutto;
~ulo:
capo.
polaj
~- a:
główny ..., naczelny ...;
~- b:
główny ...;
~o:
szef, naczelnik, przełożony, głowa (np. rodziny), wódz;
~a 1.:
główny, naczelny, zwierzchni, pierwszorzędny;
~a a:
główny;
~a b:
wielki;
mal~a:
podrzędny, podwładny, drugorzędny;
~e:
głównie, przede wszystkim, nadrzędnie;
~i:
zarządzać (kimś,
czymś), rządzić (kimś,
czymś), dowodzić (kimś, czymś), przewodzić (komuś,
czemuś), być szefem, być naczelnikiem, być zwierzchnikiem;
~ulo:
szef, naczelnik, przełożony, głowa (np. rodziny), wódz.
~ministro:
premier;
~redaktoro:
redaktor naczelny;
~urbo:
stolica.
portugalaj
~o:
chefe.
rusaj
~- a:
арх(и)-, обер-, прото-, главный, старший;
~- b:
главный, ведущий, передовой;
~o:
шеф, начальник, глава, вождь;
~a a:
главный;
~a b:
большой;
~a:
главный, старший, высший, основной, ведущий;
~e:
главным
образом, прежде
всего;
~i:
главенствовать, первенствовать;
~ulo:
шеф, начальник, глава, вождь.
slovakaj
~a:
hlavný;
~e:
najmä.
tokiponaj
~a:
lawa.
volapukaj
~o:
cif.
[^Revo]
[cxef.xml]
[redakti...]
[artikolversio:
1.34 2010/10/18 16:30:29 ]