*por
Prepozicio sekviganta substantivon, adverbon aŭ infinitivon, kaj esprimanta:- 1.
-
Celon:
por kia celoZ?
preni plumon por skribi;
la preparoj por la venonta kongreso;
vojaĝi por plezuro;
ni diru tion por lia laŭdo;
por la honoro de iu;
dudek jaroj da laborado por esperantismoZ;
li riskas por la duba rezultato kuraĝe sian
vivonZ;
li estis invitita por kanti;
li invitis min por festenoB;
la komitato donis permeson por elveturo;
ni devas klarigi al ni por kio ni kunvenasZ;
por kio (kion petante) vi venis al miZ?
Rim.: En tiu senco Zamenhof kelkfoje preterlasas la prepozicion antaŭ infinitivo: kiam mi kuŝiĝas dormi? doni manĝi kaj trinki al iu; oni vokas la bovon ne festeni sed treni [1]. Tiu dirmaniero estas malofta kaj ne imitinda. - 2.
- Destinon, la adaptiĝon al: tio estas mia kabineto por laboro; kampo por la eksperimentoj de aeroplanoj; glaso, kiun oni uzas por vinoZ; kuracisto por virinoj; vestoj por infanoj; ne estis akvo por la popoloZ (por trinki); mi havas nenion por manĝi; havi multon por fari; ne havi la tempon por ludi; estas la horo por foriri; ĉu vi opinias min kapabla por tiu malnobla agadoZ? bombo sufiĉa por eksplodigi citadelon; miaj sagoj, tro malmulte pezaj por tia vento, ne trafis la celonZ; li estas tro fiera por obei (tro).
- 3.
Aĉetobjekton:
pagi cent frankojn por sia palto;
tiu drapo kostas po dek markoj por metro;
por ĉiu tago mi ricevas kvin frankojnZ;
por du monatoj mi ŝuldas 30 frankojn
(de luprezo);
abonpago, tio estas pago por la abonoZ;
(figure)
pagas maljunaj jaroj por junaj eraroj
[2];
(figure)
tiuj ĉi tagoj rekompencas lin por la malfacila
pasintaĵoZ.
- 4.
-
Aĉet- aŭ vend-prezon:
aĉeti teon por unu frankoZ;
por tiu prezo la vesto ne estas kara;
ĉu vi povas lasi la ĉambron por unu spesmilo?
tiu folieto povas esti ricevita por kelke da
centimojZ;
vi kalkule enskribis lignon por dudek mil rubloj, dum en
efektiveco vi ne donis eĉ por cent rublojZ;
oni donacas por speso kaj laborigas por
spesmilo
[3];
por la mono pastra preĝo, por la mono romp' de
leĝo
[4];
por sia oro ĉiu estas sinjoro
[5].
po - 5.
- Predikaton (= kiel, kvazaŭ): mi prenis vin por iu pli meritaZ; mi prenis la danĝeron por ŝercoZ; oni povus preni tiun ĉambron por laborejo de artisto; vi akceptas por kontanta mono vortojn, kiuj ne enhavas indonZ; ŝtono servis al ni por seĝo; mi donos al vi la landon por eterna posedaĵoZ.
- 6.
- Personon, je kies profito aŭ kontentigo oni agas: voĉdoni por iu; kolekti monon por mizeruloj; aĉeti kukojn por la infanoj; tiu libro estas por vi; kanti por si mem; la naturo, kiu longan tempon batalis kontraŭ ni, batalas nun por niZ; ĉiuj por si, por ĉiuj Di'Z; la fervoro por Esperanto; la motivoj por la akcepto de tiu propono; diskuti la por kaj la kontraŭZ.
- 7.
-
Personon, kiun koncernas la ago (= konsiderante, rilate al):
nia regimentestro estas por siaj soldatoj, kiel bona
patroZ;
asigni difinitan salajron por iuZ;
tio estas granda perdo por ni;
tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam
memorindaZ;
la kongreso estis vera triumfo por Esperanto;
mia spiro fariĝis abomena por mia edzinoZ;
tri aferoj estas nekompreneblaj por miZ.
al 3,
kontraŭ 4
- 8.
- Estontan tempodaŭron, dum kiu devas daŭri la ago: forvojaĝi por tri semajnoj; pruntedonu al mi vian libron por unu momento; foriri por ĉiamZ; vi faris Izrael via popolo por eterneZ; tiu manĝaĵo estis provizo por la lando por la sep jarojZ.
Rim.: Por estas kelkfoje erare uzata kun la senco de pro: mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziroZ; la Eternulo juĝu vin por tio.
por ke
- Konjunkcia esprimo, montranta la celon: subtenante la kruĉon, por ke la virino povu trinkiZ; ili faris ĉion, kion ili povis, por ke mi elportu el la urbo la plej bonan rememoronZ; ni devas esti tre singardaj por ke, anstataŭ akceli la aferon, ni ĝin ne pereigu por ĉiamZ.
Rim.: Por ke ĉiam sekvigas la u-modon, escepte en maloftaj okazoj, kie ĝi montras ne la celadon, la intencon, sed nur la efektivan aŭ neintencitan rezulton: tiu ŝprucigo sufiĉas por tio, ke ili plu ne povas teni la okulojn nefermitajZ; la ideo estas tro altiranta por ke la homoj rifuziĝus je ĝiZ (tro).