tradukoj: be bg cs de el en es fr he hu ku nl os pt ru sk tp vo zh

^*viv/i [1]

^*vivi

1.

Posedi la kapablojn sin nutri kaj reprodukti (pp vegetaĵoj), kaj ankaŭ sin movi (pp bestoj): mineraloj ne vivas; oni devas manĝi por vivi. vegeti¹

2.

Uzi tiujn kapablojn dum la tempo inter naskiĝo kaj morto: vivi longe, longajn jarojn; vivu li! (krio por deziresprimi al iu longan vivon); vivu, progresu, sed lerni ne ĉesu [2]; li ne vivos pli, ol unu tagon [3]; (frazaĵo) kiu vivos, tiu vidos (tion oni scios nur post kelka tempo) [4].

3.

Uzi tiujn kapablojn laŭ iaj kondiĉoj, ia maniero: mi vivas kun li en granda amikeco [5]; ili ambaŭ estis tiel malagrablaj ..., ke oni ne povis vivi kun ili [6]; vivi sola, kun neleĝa edzino, en urbo, en kamparo, sub reĝo, pensie, emerite, pie; vivi en ĝojo kaj plezuro^Z, en ĝuo kaj bruo^Z; gajvivanto^Z, bonvivanto^Z konduti

4.

Havigi al si la rimedojn por sin nutri: la bestoj, kiuj vivas de rabaĵo; vivi de sia laboro; vivi laŭtage^Z, per sistemo de el mano al buŝo^Z; pastro vivas de preĝoj, advokato de leĝoj [7]; fastas sufiĉe, kiu vivas malriĉe (fasto ne taŭgas por tiuj, kiuj ofte malsatas); (figure) la lando vivas precipe el la terkulturo.

5.

(figure) Daŭre resti en homa memoro: lia gloro eterne vivos; tiu okazaĵo ankoraŭ freŝe vivas en mia memoro.

vivo

1.

Spontanea aktiveco propra al organizitaj estaĵoj: vegeta, animala vivo; perdi la vivon; esti inter vivo kaj morto; (figure) saĝo estas fonto de vivo por sia posedanto; la intelekta, morala vivo; dramo plena je vivo kaj movo; vivplena strato^B.

2.

Sinsekvo de la agoj, per kiuj evidentiĝas tiu aktiveco: ni uzu bone la vivon, ĉar la vivo ne estas longa [8]; vivo glate ne fluas, ĉiam batas kaj skuas [9]; (frazaĵo) homo lernas la tutan vivon [10]; la estanta, estonta vivo.

3.

Uzado de tiu aktiveco laŭ iaj kondiĉoj, ia maniero: serioza, aktiva, diboĉa vivo; vivi puran vivon; vivo de artisto.

viva

1.

vivanta: mi englutos ilin vivaj^Z; miloj da homoj estis bruligitaj vivaj de Inkvizicio; pentri, desegni laŭ viva modelo.

2.

(figure) Karakterizata per rapida kaj arda vivo: la dancoj iris jam en pli viva takto^Z; plej viva simpatio^Z; viva knabo, disputo^B; ŝi lin vive interrompis^B; ŝi prezentis al si tute vive lian vizaĝon^Z. vigla².

3.

(pri artaĵo, spektaĵo...) Okazanta kun ĉeestaj homoj, sen perado per telekomuniko aŭ registraĵo: viva muziko (farata de surlokaj muzikistoj) [11]; viva intervjuo (kun rekta renkontiĝo de intervjuanto kaj intervjuato).

vivaĵo

Io vivanta, viva organismo, kontraste al la senvivaĵoj: fenologio (estas) scienco pri sezonaj influoj je vivaĵoj [12]; el ĉiuj vivaĵoj [...] enkonduku po unu paro [...] en la arkeon, ke ili restu vivaj kun vi [13].

viveco^Z

Rapidageco, rapidmoveco, vivardeco: ĝi ĉiam ekzistis – interrompis kun viveco Mario Gavrilovna [14].

vivema

1.

Konservanta daŭran kaj fortan vivon: vivema vegetaĵo; (figure) vivema malamo, antaŭjuĝo.

2.

Kiu ĝuas vivi, vivama: meze sur la muro pendis portreto de bela juna kaj vivema virino [15].

vivigi

Doni vivon aŭ vivecon al: multaj foiranoj vivigis la ordinaran senhoman landvojon^Z; viviga printempa blovo^B; (figure) lia vizaĝo viviĝis.

vivipova

Sufiĉe forta ĉe la naskiĝo por vivi plue: vivipova infano; (figure) la vivipoveco de nia lingvo^Z enradikiĝinta

vivuo^Z, vivukrio

Krio por deziresprimi al iu longan vivon: diri vivuon pri iu; vivui faman oratoron.

vivulo

Vivaĵo, precipe animalo: sed estas ja la ombroj de la arboj kaj de la vivuloj [16].

ĝisvivi

Vivi ĝis iu momento; atingi per sia vivo: la patrino ne ĝisvivis la edziĝon de sia filo^B; ni ne ĝisvivos tiun momenton^Z; ĝisvivi la feliĉon, la amon^B.

kunvivanto

1.

Tiu, kiu vivas kutime kaj daŭre kun alia. kamarado, kolego, kunulo

2.

(evitinde) samtempulo

^*malviva

Ne posedanta la vivon: malviva substanco; malvive naskita infano; la afero [...] montriĝis malvive naskita [17]; malviva litero [18] (senefika preskribo); lia filo mortis kaj estas nun malviva [19]; la suno leviĝis el la maro, kviete kaj varme falis ĝiaj radioj sur la malvarman malvivan ŝaŭmon de la maro [20]; Malviva Maro^K; malviva sezono (kiam la turisma vivo malestas); la malviva naturo (kontraste al la organika mondo de biologiaj estaĵoj); „La malvivaj animoj“ (romano de Gogol); Pilato rigardis la ĉefpastron per malvivaj okuloj (senesprimaj, en kiun ne videblis vivo) kaj nudigis la dentojn por esprimi rideton [21].

malvivulo

Mortinto aŭ senviva estaĵo perceptata kvazaŭ ulo (kiel Golem aŭ Terminator): Ĉu malvivuloj leviĝos kaj gloros Vin? [22].

malvivo

La stato de ĉio kio ne estas viva ― ĉu mortinta, ĉu neniam vivinta: la morto estas transiro el la vivo en la malvivon; Bonan matenon, Majstro! Sidiĝu, mi petas. || Kiel vi fartas post kvindekjara malvivo? [23].

porvivaĵo, porvivo

Rimedoj por sin nutri, vivpano: ili ekstermadis la produktojn de la tero kaj ne restigadis porvivaĵon ĉe la Izraelidoj^Z; la malriĉulo devas klopodi per ungoj kaj dentoj por gajni sian porvivon [24]. vivteni

postvivi

1.

Vivi ankoraŭ post ies morto: postvivi sian filon; (figure) postvivi sin mem (ankoraŭ vivi perdinte siajn intelektajn fortojn).

2.

Vivi ankoraŭ post ia grava okazaĵo: la maljuna aveto disrompiĝis en pecojn, kaj ni estas kulpaj pri tio: tion mi ne povas postvivi [25].

3.

(io) Ekzisti ankoraŭ post ies morto, post la fino de io: tiel kantis la brava Eunana, kaj lia kanto, plena de larmoj, postvivis la egiptan regnon [26].

revivigi

Fari, ke iu jam mortinta vivu denove: revivigi droninton; Jesuo revivigis Lazaron; jen estas tiu virino, kaj jen estas ŝia filo, kiun Eliŝa revivigis [27]; Ĉiuj rimedoj vane estis uzitaj por revivigi Klaron; ŝi mortis kaj restis mortinta. [28].

reviviĝi

Reveni en la vivon, ekvivi denove: ili mortis kaj ne reviviĝos, ili estas malvivuloj kaj ne releviĝos [29]; kredi je la reviviĝo de la mortintoj; (figure) ĉi tiu sceno reviviĝis en lia memoro; releviĝi

senviva

Perdinta la vivon: senviva korpo; senvivaĵo^Z; estas feliĉo, ke la maljuna avino jam ne vivis, alie li senvivigus ŝin^Z; en tiu tago senviviĝos la koro de la reĝo^Z malviva, mortinta

senvivaĵo

Objekto senviva, kontraste al la vivaĵoj: eĉ la senvivaĵoj, kiuj produktas sonon, ĉu fluto, ĉu harpo, se ili ne donas diferencon en la sonoj, kiel oni scios, kio estas flutata aŭ harpata? [30]; la vorto „ĝi“ (uzata speciale por „bestoj“ aŭ „senvivaĵoj“) enhavas en si ion malaltigan [31].

supervivi

postvivi li ne supervivos tiun funebran sciigon; oni povas esperi, ke la memoro de granda homo per duonjaro supervivos lian morton^Z.

travivi

1.

Pasigi vivante: (frazaĵo) vivon travivi estas art' malfacila [32]; travivi teruran minuton, grandan epokon, la junecon en malliberejo^B; la travivita tempo reaperis antaŭ liaj okuloj.

2.

Ekkoni, senti, sperti dum sia vivo: travivi gravan okazon, malfeliĉojn, sukceson, belajn festojn; mi estis juna kaj ne multon travivis^B; dum tiuj travivaĵoj.

3.

Ne morti (dum): Lingvo, kiu eltenis la provon dum dudek kvin jaroj, kiu en plej bona kaj ĉiam pli floranta stato travivis jam tutan homan generacion; Se li travivos, li eble fariĝos ankaŭ prudenta; Malgraŭ mia momento de paniko la antaŭan tagon, mi ne dubis, ke li travivis la brulegon.

transvivi

postvivi transvivu min^Z; patrino lia amas lin varmege kaj certe ne transvivus lian punon^Z; inter tiuj, kies verko transvivis ilian morton, necesus citi Engels; (figure) transvivi sin mem (vivi post sia morto en la memoro de la homoj).

          Ĉu la vorto efektive havas tiun sencon? Por mi tio
          ŝajnas
          stranga, kaj en PIV mi ĝin ne trovis.
          [Sergio]