tradukoj: be bg ca cs de en es fr hu nl pl pt ru sv tp vo

^*long/a [1]

^*longa

1.

Granda laŭ la dimensio longo; havanta difinitan grandon laŭ tiu dimensio: longa bastono, ŝnuro, strato, streko; ĉambro vasta, pli longa ol larĝa [2]; (analoge) ne skribu al mi tiajn longajn leterojn [3]; longa je dudek centimetroj, je tri paŝoj; tio estis aleo, du kilometrojn longa [4]; (figure) kilometre longa titolo.

2.

Havanta grandan daŭron: la vivo ne estas longa [5]; longa vojaĝo, laboro, parolado, malsano, pacienco; longaj someraj tagoj; longa krio, ĝemo; plilongigi paroladon, kunvenon. daŭra ¹, eterna, tirata

3.

(p.p. silabo) Fermita aŭ akcenta: en la vorto „me-lan-ko-li-o“ la longaj silaboj estas „lan“ kaj „li“.
Rim.: Ĉi tiu nocio estas esence fremda al Esperanto, sed Kalocsay faris ampleksan teorion pri ĝia uzo en poezio, ĉar li opiniis la klasikan metrikon, bazitan sur longeco de silaboj, pli belsona ol la akcenta. La donita difino estas adaptita al la specifaj ecoj de Esperanto, kiu ne firme konas longecon de vokaloj, sed por lingvoj kun klara distingo inter longaj kaj mallongaj vokaloj, kiel la latina, helena, sanskrita, araba k.a., la difino estu prefereble: fermita, aŭ kies vokalo estas longa.

^*longe

1.

Dum multe da tempo: longe atendi, resti^Z, la pastro [...] loĝis longe en nia urbo [6]; lia kolero longe daŭris [7]; io tiel longe serĉata^Z.

2.

delonge mia domo estis jam longe konstruita [8].

3.

Tiel, ke la koncernaĵo estas longa ¹: etendu pli longe viajn ŝnurojn, kaj viajn palisojn fortikigu [9].

longo

1.

Plej granda dimensio de objekto: tricent ulnoj estu la longo de la arkeo, kvindek ulnoj ĝia larĝo, kaj tridek ulnoj ĝia alto [10]; faldi paperfolion laŭ la longo; tiu ĉi rivero havas 294 kilometrojn da longo^Z; la korpo falis kaj etendiĝis laŭ sia tuta longo [11]; (arkaismo) grado de longo (distanco de iu loko al iu difinita meridiano akceptita kiel deirpunkto, t.e. longitudo).
Rim.: Oni pli volonte parolas pri longo de objekto kuŝanta. Tamen „longo“ povas ankaŭ alterni kun „alto“ pri stara aĵo, kiel montras jena ekzemplo: ili staris fiere unu apud la alia, kvankam ilia longo estis tre malegala [12].

2.

Baza fizika grando, esprimanta la distancojn inter du punktoj: la dimensioj de longo estas M⁰L¹T⁰; la derivita grando areo (respektive volumeno) estas kvadrato (respektive kubo) de longo. metro

longeco

1.

Eco de tio, kio estas longa: mi rigardis la [...] orelojn de la leporo; estas plezuro admiri ilian longecon! [13]; malegala longeco de la vokaloj^Z; la longeco de la laboro lacigis lin.

2.

(arkaismo) longo ¹ naŭ ulnoj estas ĝia longeco kaj kvar ulnoj estas ĝia larĝeco [14].

antaŭlonge

Multe da tempo antaŭe: jaroj antaŭlonge pasintaj [15].

antaŭnelonge, antaŭ nelonge, antaŭ ne longe

En pasinta, ne tre malproksima tempo: mi parolas pri tiuj novaj romanoj, kiuj aperis antaŭ nelonge [16]; kun ĉagrena mieno alparolis min antaŭnelonge iu Kamarado [17].

delonge

De antaŭlonge kaj plu ĝis la koncerna momento: eĉ unu birdon oni ne aŭdis, ĉiuj jam delonge ripozis, kaj la strigo ne estis ankoraŭ hejme [18]; en la tuta regiono oni jam delonge rigardis lin kiel indiĝenon [19]; ni esperantistoj, cetere, konas tiun ĉi fenomenon jam delonge [20].

laŭlonge

Laŭ la dimensio longo, laŭ la pli granda direkto: trairu la landon laŭlonge kaj laŭlarĝe [21]; fendi lignon laŭlonge.

laŭlonge de

Laŭ la pli granda flanko de: ŝi nun iris laŭlonge de la marbordo [22]; laŭlonge de strato [...] eblas vidi la antikvajn vestiĝojn de la Romia Teatro [23].

^*mallonga

1.

Havanta malgrandan etendon laŭ sia plej granda dimensio: rekta vojo estas pli mallonga, ol kurba [24]; mallonga tenilo, vesto, barbo, frazo.

2.

Havanta malgrandan daŭron: mallonga kunsido, kolero, feliĉo; mallonge dirite. konciza

3.

(p.p. silabo) Malfermita kaj senakcenta.
Rim.: Vd rimarkon sub longa ³. Por lingvoj kun klara distingo inter longaj kaj mallongaj vokaloj, la difino estu prefereble: malfermita, kaj kies vokalo estas mallonga.

mallongigi

1.

Malgrandigi la longon, la pli grandan dimension: okuloj [...], kies palpebroj estas mallongigitaj [25].

2.

Malpliigi la daŭron, rilate al la normala, antaŭvidebla daŭro: pardonu, ke ĉi tiun fojon mi mallongigos mian intersalutiĝon kun vi [26].

mallongigo

Skriba aŭ parola koncizigo de esprimo, ekzemple, konservanta nur la komencajn literojn aŭ silabojn de vortoj: „ktp“ estas kutima mallongigo de „kaj tiel plu“.

nelonge

Dum negranda tempointervalo: estos nelonge vi, tute ne longe vivanta [27]; malŝparulo ĝuas nelonge, avarulo neniam [28].

postnelonge, post nelonge, post ne longe

Post malmulta tempo: post nelonge li malaperis en la mallumo [29]; postnelonge mura indikilo eklumis [30].

longoforma

Rimarkeble pli longa ol larĝa: tio estis mara herbo aŭ junko, kiu kovris longforman ŝtonon kaj aspektis kiel korpo de homo [31].