tradukoj: de en fr hu it nl pt ru

^*trans[1]

I.

^*trans

1.

Prepozicio montranta lokon kuŝantan sur la alia, pli malproksima flanko de la objekto, kiun la prepozicio enkondukas: trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj [2]; la popoloj loĝantaj trans la maro; antaŭ la malleviĝo de la suno ni devas esti trans la limo^Z; aŭskulti trans muro^Z (subaŭskulti); (figure) se trans la tombo (post la morto) estas ja ankoraŭ vivo.
Rim.: Trans kaj preter signifas ambaŭ, ke oni iras pli malproksimen ol la priparolata objekto; sed preter signifas ke oni antaŭe laŭiris tiun objekton, kaj trans, ke oni pasis sur aŭ super ĝi.
Rim.: Pri uzo de trans kun akuzativo, vd al trans, trans ...-n.

2.

(evitinde) al trans, trans ...-n pensoj iras trans limo sen pago kaj timo [3]; la tuta Izrael iris trans seka tero, ĝis la tuta popolo transiris Jordanon [4]; Hanibalo iris trans la Alpoj [5]; [en atletika konkurso] homoj simile al katoj saltas trans la barieroj [6].
Rim.: Kvankam ĉi tiu senco troviĝas en aŭtoritataj fontoj, ne klare vidiĝas, kial oni ĝin agnosku ĝusta, dum ĉe ĉiuj aliaj lokaj prepozicioj oni tiom zorge distingas per uzo de deviga akuzativo la sencon „celo“ disde la senco „loko“.

3.

(arkaismo) (evitinde) tra ¹ tiu stelo tre luma, en sia kurado trans arkaĵo la ĉiela^Z.

al trans, trans ...-n

Al loko situanta trans ¹: la hirundo flugis trans la riveron [7]; Barzilaj [...] akompanis la reĝon trans Jordanon [8]; li pafĵetis la sagon malproksime trans [la knabon] [9]; la cignoj en grandaj amasoj flugas trans la maron [10]; ĝiaj okuloj [...] rigardis trans Nilon, al landoj, kiuj por la homa rigardo kunfluas kun la horizonto [11].
Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

de trans

De ¹,²,⁷ loko situanta trans ¹: venis kontraŭ vin granda multo da homoj de trans la maro [12]; li regis [...] super ĉiuj reĝoj de trans la Rivero [13].

el trans

de trans belaj rakontoj el trans la montoj [14]; el trans la riveroj de Etiopujo Miaj adorantoj [...] alportos al Mi donacojn [15]; grandaj homamasoj lin sekvis [...] el trans Jordan [16].

II.

Vortero kun sama signifo:

transa

Estanta trans io: la transa trotuaro, bordo^Z; mi ja ne kredas tiun transan mondon.

transe

En transa loko: la reĝoj de Amoridoj, kiuj loĝas transe de Jordan^Z; tonoj sonis transe de la densa kurteno^Z.

transo

Transa loko: li reĝis super la tuta transo de la Rivero^Z

transigi

1.

Porti transen, meti transen, transdoni.

2.

Relŝanĝi.

transigilo

Relŝanĝilo.

transiĝi

Iri transen: la du viroj malsupreniris de la monto, kaj transiĝis la Jordan, kaj venis al Josuo^Z; baldaŭ ni transiĝos en alian loĝejon.

transulo

Tiu, kiu loĝas transe.

nervotransigilo

Ĉiu el la substancoj, kiuj portas nervimpulson inter neŭronoj aŭ de neŭronoj al organoj. neŭrotransmisiilo
Rim.: Ĉi tiu formo, kvankam apenaŭ uzata, ŝajnas tamen preferinda al „neŭrotransmisiilo“ pro multaj kialoj: (1) ĝia simileco kun la solvoj troveblaj en tiuj aliaj lingvoj, kiuj ne povas kontentiĝi per simpla transpreno de la „internacia“ vorto (ekz-e: „nerva transportanto“ en la araba); (2) pro la dubinda valoro de la scienca prefikso „neŭro-“; (3) pro la netaŭgaj signifoj de radiko „transmisi-“ en Esperanto, rilatantaj ĉefe kun meĥaniko kaj medicino.

III.

trans-

(prefikso)

1.

Irante transen: transiri; transĵeti; transkapiĝi; transpasi; transsalti; transporti la seĝon de tie ĉi sur alian lokon^Z; li donis sian leĝon al la maro, por ke la akvoj ne transpaŝu siajn bordojn^Z; (figure) transatendi (atendi ĝis la fino de) la malbonan veteron^Z; (figure) transvivi grandan doloron; translimaj amikecoj.

2.

Ŝanĝante lokon aŭ staton: transplanti, transverŝi, transloki, transskribi (kopii); oni transdiris al li la vortojn de la loĝantoj^Z; mi transdonis ilin en viajn manojn^Z; transformi (doni alian formon al) dezerton en kulturejon; la akcidento transformiĝis en katastrofo (ŝanĝi, aliigi, aliformigi, metamorfozi); transkurinto (perfidinto); mi transprenos la devon respondi.

3.

Troviĝante transe de io: ĉio transmara estas ĉarma kaj kara^Z; la transriveranoj^Z.