tradukoj: bg cs de en fr hu it kek lat nl pl pt ru sv

^*kun[1]

I.

^*kun

Prepozicio signifanta akompanon, kaj montranta:

1.

La personon aŭ aferon, kiu estas en sama loko kiel iu aŭ io: esti, resti, vivi, renkontiĝi, manĝi kun iu; la reĝo mem venis kun siaj korteganoj^Z; kun kiu vi festas, tia vi estas [2]; mi prenas kun mi mian kamaradon^Z; kuntreni kun si ian pekon^Z; Marta renkontiĝis kun tio, kun kio renkontiĝas milionoj da homoj^Z.

2.

La personon, kies ago fariĝis en sama momento kiel alia (= samtempe kiel): ili apartenas al vi sola, sed ne al aliaj kun vi^Z; li deiris kun mi sed alvenis post mi; la mortiginto mortis kun sia viktimo.
Rim.: En tiu senco oni uzas prefere kune kun: la kuraĝo kreskas kune kun la danĝero^Z.

3.

La personon, kiu konkuras al sama celo kiel iu aŭ partoprenas al komuna ago, aŭ la objekton, kiu similas alian per ia karaktero (= samcele kiel): edziĝi, amikiĝi, paciĝi, diskuti, batali, komunikiĝi, paroli, ludi, interkonsenti kun iu^Z; havi juĝan aferon kun iu^Z; dividi ion kun iu^Z; kiu ne estas kontraŭ vi, kun vi estas^Z; kompari, rilati, miksi, kontrasti kun io^Z; tio estas ligita kun tiom da malbonaj cirkonstancoj, ke estas tre bone lasi ĝin flanke^Z.

4.

Konstantan detalon aŭ karakteron, kiun oni provizore konsideras aparte de la tuto: vorto dirita en ĝusta tempo estas kiel oraj pomoj kun arĝentaj ŝeloj^Z; cervo kun bonaj lumboj^Z; vazoj el kristalo kun arĝenta garnituro; kun sia karaktero la sincera, li ne esploros la rapirojn^Z; ĉiu sezono kun sia bono [3].

5.

Cirkonstancan detalon, kiu karakterizas agon aŭ aganton: agi kun kolero^Z; paroli kun saĝo^Z; fermi pordon kun bruo; ŝi demandis kun batanta koro^Z; ŝi kisis lin kun senhonta vizaĝo^Z; la nun proponatan broŝuron la leganto kredeble prenos en la manojn kun malkonfido^Z; ili marŝadis kun flanko ĉe flanko^Z; subite venas la reĝido kun disŝirita vesto^Z; li foriras kun longa nazo^Z (= elrevigita); kun (ĉe) la lastaj vortoj ŝi eliris el la salono^Z; kun la tempo la formo nova iom post iom elpuŝos la formon malnovan^Z; ilia nombro kreskas kun ĉiu horo.
Rim.: Anstataŭ kun⁵ oni povas uzi akuzativon: pendigi kanajlon la kapon malsupren^Z. Tamen, en duopaj esprimoj (jaro post jaro, punkto post punkto, vizaĝo kontraŭ vizaĝo, okulo pro okulo, ŝultro ĉe ŝultro) oni inklinas uzi nominativon sen prepozicio: ŝi renkontiĝis, vizaĝo kontraŭ vizaĝo, kun li^Z; li ripetis ĉion, vorto post vorto^Z.

6.

(evitinde) Personon aŭ objekton, kiun koncernas la ago (= pri, kontraŭ, al): kiel vi estas unu kun (kontraŭ) la dua?^Z se io okazos kun (al) mi^Z...; tiel estos kun (pri) tiu, kiu ektuŝos la edzinon de sia proksimulo; penu agi pli bone kun (kontraŭ) fraŭlino altdevena^Z; liaj infanoj faris kun li, kiel li ordonis^Z; vidante, ke li havas kontraŭ si du voĉojn, li devis cedi kun (pri) sia postulo pri (al, je) plendo^B; oni devas esti tre singarda kun (pri) ĉiu superflua decido^Z; ŝi rekomendis al la infano esti tre singarda kun (pri) la fajro^Z; esti humila kun (kontraŭ) iu^Z; ŝi hezitis kun (pri) la finado de la demando^Z; avaru pli kun via afableco^Z (= vian afablecon); kun konfido (= konfidi) neniam rapidu [4]; la singardemo postulas ankoraŭ iom atendi kun (pri) la realigo de tiu plano^Z.
Rim. 1: Tiu uzo de kun⁶ estas efektiva germanismo, kaj pli bone estas uzi pli precizajn prepoziciojn, kiel ni faris interkrampe.
Rim. 2: Oni trovas ankaŭ kelkfoje la prepozicion kun uzata por montri rimedon aŭ ilon (= per). Tiun uzon oni devas plej severe eviti, ĉar ĝi estas nepre malaprobinda francismo kaj germanismo: mi ne indulgos lin pro tio, ke li persekutis kun glavo sian fraton^Z; knabineto enkuris tiranta kun si longan laĉon, kun (per) kiu ŝi antaŭ momento faris gimnastikajn ekzercojn^Z; la konsternita ambasadoro ne sciis, kion fari kun sia persono^B; ĉiu mezuras aliajn kun (per) sia mezurilo^Z.

II.

Vortero havanta la sencojn de kun ¹, kun ², kun ³:

^*kune

Adverbo signifanta „samloke, samtempe, samcele kiel“;

1.

Ili foriris kune^Z; vi ne devas puŝi ĉiuj kune^Z; kune vojaĝi, labori^Z; vendi ĉion kune; kuneestado (kunsido).

2.

La du armeoj atakos kune; patro kaj patrino kune estas nomitaj gepatroj^Z; se vi parolas ambaŭ kune, oni vin ne aŭdos.

3.

Al ĉiuj kune ni esprimas koran dankon^Z; ni bataladu, kune tenataj per unu bela espero^Z op

kune kun

(prepoziciaĵo)

Kun, precize je la sama loko, tempo, celo: oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo^Z; la Fundamento devas resti severe netuŝebla eĉ kune kun siaj eraroj^Z; oni devas havi certan praktikan konsideradon, kiun oni kompreneble ne akiras kune kun la ĉiutaga manĝo^Z; la junulo kuraĝe batalis kune kun ni kontraŭ niaj malamikoj^Z..

kuna

Kune rilata; komuna; havanta saman lokon aŭ celon.

kunaĵo

1.

Aro da kunigitaj objektoj aro, fasko, garbo, tutaĵo.

2.

[5] (de du aroj E kaj F) Aro, kies elementoj apartenas al E aŭ al F: la kunaĵon de E kaj F oni signas per E∪F (legu: e aŭ fo, aŭ: e kun fo); la kunaĵo de aro el subaroj (la kunaĵo de ĉiuj subaroj en la aro).
Rim.: Vd rimarkon sub komunaĵo.

kuneco

Stato de du aŭ pluraj personoj aŭ objektoj, kiuj estas kune: mi petegas vin per la kuneco de nia juneco^Z.

kunigi

Fari, ke pluraj personoj aŭ objektoj estu kune: kunigi amikojn, la du ekstremaĵojn de ŝnuro, la brovojn; kunigi utilon kun agrablo; lingvo tutmonda devas esti pretigata per la kunigita laboro de la tuta civilizita mondo^Z cementi, kunligi, unigi

kunigaĵo

[6]kunaĵo ²

kuniĝi

Esti kunigita kun; iĝi kun: ĉiuvespere ili kuniĝis en mia ĉambro; kun kiu vi kuniĝas, tia vi fariĝas [7]; vi trovos en li la kuniĝon de ĉiuj talentoj^Z; malbonaj kuniĝoj malbonigas bonajn morojn^Z; la sociaj ligiloj malkuniĝas.

kunulo

Homo, kiu ordinare estas kun alia: tiu [...], kiu [...] ne faras malbonon al sia kunulo, kaj ne ĵetas malhonoron sur sian proksimulon [8]. asociano, kamarado, kolego, societano, vivkunulo

ĉi-kuna

Kun la nunaĵo, kune enpakita, kunsendata: per la ĉi-kuna bilo vi ricevos de mia banko dudek kvin luidorojn [9]. kunsendaĵo

sekskuniĝi

Havi seksan rilaton: se virino alproksimiĝis al ia bruto, por sekskuniĝi kun ĝi, tiam mortigu la virinon kaj la bruton [10]. amori, fiki, koiti, kopulacii

sekskuniĝo, seksa kuniĝo

Ago sekskuniĝi: kiom da sekskuniĝoj [tage] plenumas tiu bovo? [11]. amoro, fiko, koito, kopulacio

ŝnurkunulo

^ItEsp

Ulo kiu estas kunligita al aliaj per sekurŝnuro dum montogrimpado.

vivkunulo, vivkunulino

Homo, kiu dividas la ĉiutagan vivon de alia, inkluzive de la seksa vivo, kiel faras edzo kaj edzino: ŝi konvinkiĝis, ke nur mi estas ŝia sola konvena vivkunulo [12]; li sincere amegis sian vivkunulinon [kaj] por nenio en la mondo li volus ĉagreni ŝin [13]. amanto, amoranto, konkubino, koramiko

III.

Prefikso havanta la sencojn de kun ¹, kun ², kun ³, kaj montranta:

1.

Samlokecon: kunveni (veni kun aliaj), kunsidi (sidi kun aliaj), kunpreni (preni kun si), kunporti (porti kun si), kunpuŝi (puŝi unu alian), kunligi (ligi ion kun alia), kunmeti (meti ion kun alia), kunsufiksa vorto, kunfolia arbo, kunŝtona vojo.

2.

Samtempecon: kundisĉiplo (kiu lernas samtempe), kunokazi.

3.

Samcelecon: kunmiliti, kunbatali, kunverki, kunlabori.