tradukoj: be br cs de en es fa fr hu it nl pl pt ru sk sv

^*aks/o

^*akso

1.

Cilindroforma stango, ĉirkaŭ kiu turniĝas peco de maŝino: akso de rado, pulio, ekscentriko. ŝafto

2.

Imaga rekto, ĉirkaŭ kiu turniĝas korpo: la akso de nia terglobo trairas tra ambaŭ polusoj.

3.

Rimarkinda rekto, interalie:

a)

[1] Simetriakso: akso de cirklo (la rekto orta al ĝia ebeno kaj trairanta ĝian centron); akso de sfero (ĉiu ajn el la rektoj enhavantaj ĝian centron); fokusa aŭ nefokusa akso de elipso (simetriakso, trairanta ĝiajn fokusojn, aŭ ne).
Rim.: La fokusan kaj nefokusan aksojn de elipso Bricard [2] nomas respektive „longa“ kaj „mallonga“.

b)

[3] (de afina rotacio en tridimensia spaco) La rekto senŝanĝa per ĝi.

c)

[4] (de kartezia koordinatsistemo) Rekto, enhavanta la originan punkton kaj direktata de unu el la bazvektoroj: abscisa akso aŭ x-akso, ordinata akso aŭ y-akso, z-akso (direktataj respektive de la unua, dua kaj tria bazvektoro). koordinata akso.

d)

(de polusa koordinatsistemo) Duonrekto, servanta por difini la polusan angulon. polusa akso.

4.

Meza linio, eĉ se ne rekta, de io, konsiderata laŭlonge: akso de vojo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. „La meza linio“ estas pli racia kaj klara tiusence. [Sergio Pokrovskij]

5.

(figure) Centra, plej grava organo en iu organizo: tiu komitato estas la ĉefa akso de la societo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. Neniam mi vidis ion similan en Esperanto. „Trunko“ aŭ „kerno“ estus pli klaraj tiusence. [Sergio Pokrovskij]

6.

(figure) Politika alianco, aŭ simpla interkonsento pri certa punkto: la Akso (Germanio kaj ĝiaj aliancanoj dum la 2-a mondmilito); la akso Parizo-Berlino (ekz-e en eŭropaj aferoj).

aksa

Rilata al akso: aksa simetrio [5].

aksingo

Muntopeco entenanta aksan aperturon por alia muntopeco: iliaj aksoj kaj aksingoj kaj radradioj kaj radrondoj, ĉio estis fandita [6]. nabo, pivoto.

rotacia akso

akso ^3.b.

simetriakso

1.

Rekto, kiu difinas aksan simetrion.

2.

(de geometria figuro) Rekto, rilate al kiu la figuro estas simetria.

granda duonakso

(de elipso) Ĉiu el la du strekoj de ĝia fokusa akso, kunligantaj la centron al la elipso; longo de tia streko: la kvadratoj de periodo de rivoluo de du planedoj rilatas inter si, kiel la kuboj de iliaj grandaj duonaksoj (tria keplera leĝo).

malgranda duonakso

(de elipso) Ĉiu el la du strekoj de ĝia nefokusa akso, kunligantaj la centron al la elipso; longo de tia streko.

koordinata akso[11], koordinatakso[12]

akso ^3.c.

polusa akso

akso ^3.d.

    PIV1 citas plurajn aliajn sencojn el la fakoj: BOT, ANA, OPTiko.
    Ekzistas aliaj figuraj sencoj en la franca, kiuj eble troviĝas
    ankaŭ en E-o:
    (a) longa, grava parto de io : cerbospina "~o";
    (b) grava trafikvojo : fervoja "~o";
    (c) gravaj linioj de projekto, politiko : la ĉefa "~o" de nia
    agado koncernos senlaborecon.
    [MB]
    ****************
    La senco (a) ŝajnas esti "aks.0o.mezo". La sencoj (b,c) estas
    kaprompaj ŝaradoj por ruso. Mi vidas nenian avantaĝon en
    konfuzigo de sufiĉe klara nocio. Kaj por mi akso nepre estas
    rekta. Mi povas akcepti ke nerektan "mezan linion" oni nomu "aksa
    linio", sed certe mi neniam nomus ĝin "akso".
    [Sergio Pokrovskij]