eksperimenti,
gustumi,
sperti,
uzi- a)
- (malofte) Elmeti substancon al eksperimento, por kontroli ĝian valoron: provi arĝenton, oron; fajro provas la oron [4].
- b)
- (figure) Kontroli la valoron de io: la fajro mem provos ĉies laboraĵon, kia ĝi estas [5]; provi sian ŝancon [6] [7], provi sian feliĉon (entrepreni ion riskan, esperante, ke onin favoros hazardo) [8]; ni prenos la armilojn kaj provos niajn fortojn, nian kuraĝon [9]; afero, kiu plej forte provas lian sagacon [10]; oni batas la oron por provi ĝian valoron (por provi ĝin) [11].
- c)
- (figure)
Elmeti iun al severa esplorado de liaj konoj, kapabloj, fido,
fideleco, obeemo ktp:
ili provis la Eternulon, dirante: Ĉu la Eternulo estas
inter ni, aŭ ne?
[12];
mi vin provu, ĉu vi en ĉio estas obeemaj
[13];
alvenis la Fariseoj, kaj komencis diskuti kun li,
serĉante ĉe li signon el la ĉielo, por
provi lin
[14];
tion ili diris, provante lin, por povi lin akuzi pri io
[15];
vi provis tiujn, kiuj nomas sin apostoloj kaj ne estas tiaj,
kaj trovis ilin malveraj
[16];
- Ni provis vin, - daŭrigis Voland, - neniam ion
petu! neniam kaj nenion
[17];
tiuj ankaŭ estu unue provitaj, poste ili servu kiel
diakonoj, se ili estos neriproĉeblaj
[18];
obstine [nia anaro] paŝas, provita,
hardita, al cel' unufojon signita
[19].
tenti 2
Rim.: Ĉar oron oni kutimis provi per fandado, fajro rolas oftan rolon en la rilatantaj metaforoj.
- a)
- (provi fari, ne fari) David zonis [la glavon de Saul] supre de siaj vestoj, kaj provis iri, ĉar li ne kutimis [20]; mi provos paroli al la reĝo [21]; Luka Lukiĉ provas ekfumi [malhelpate de tremado] [22]; li provis mallevi la piedon malsupren, sed ŝi ektimigite kriis [23]; Zoja provas nerimarkeble tragliti la pordon, sed Vitalij kaptas ŝin je la mano [24]; mi provu ne movi la kapon [25]; mi provos ne fuŝi ĝin alifoje [26].
- b)
- (provi ion, subkomprenita infinitivo)
ĉiu provas (fari), kion li povas
[27];
en sia migrado li provis preskaŭ ĉiujn metiojn
B;
provi eĉ la neeblon;
provi (iri) vojon
[28],
(uzi) artifikon
[29],
(apliki) regulon
[30],
rimedon
[31];
li provis (verki) trian redakcion,
kiu tamen rezultis eĉ pli malbona ol la du unuaj
[32].
Rim.: Ĉi tiu senco malmulte diferenciĝas de la senco provi 1, kiam la objekto estas abstrakta aĵo. Ŝajnas, ke nur en tia okazo la lingvo volonte ellasas la subkomprenitan infinitivon. Ja provi surmeti ĉapelon ne povas esti simpligita al provi ĉapelon , kiu insistas pli pri la forma aŭ estetika taŭgeco de la ĉapelo, ol pri la sukceso de la ago. Male, en provi rimedon , la sukceso de la ago kaj la taŭgeco de la rimedo estas ligitaj. - c)
- (absolute) „Nun mi provos!“, diris la tria [33]; „Ni provos“, respondis trankvile la princo [34].
