tradukoj: be ca de en es fr hu nl pl pt ru

^*prem/i [1]

^*premi

1.

Apliki forton sur aĵon en kontakto.

a)

Aplikante forton sur aĵo malvastigi la spacon okupatan de ĝi, aŭ teni ĝin malvaste: premi buteron en poton^B, vinberojn, mielĉelarojn; tio estis ŝia ŝpinfasko, kiun ŝi premis en sia mano [2]; li premis ŝin kiel sian ruĝiĝantan fianĉinon en siaj brakoj [3]; rakonteto pri paro da geamantoj, karespremantaj sin sur benko en la urba parko [4]; [la flegistoj] komencis laŭregule premeti lian nazon kaj makzelon per akvo kaj glacio [5]; ili malĉastis en Egiptujo, en sia juneco ili malĉastis; tie premiĝis ilia brusto, kaj tie palpiĝis iliaj virgaj mamoj [6]; afable premi la manon al iu; premi sian kapon per ambaŭ manoj^B; esti premata en la popolamaso; cedante malrapide ni estis premitaj kiel sardeloj en barelo.

b)

Aplikante forton sur aĵo ĝin movi: ŝi premis la rustiĝintan anson tiel longe, ĝis ĝi cedis kaj la pordo malfermiĝis [7]; li kalkulis [la najlojn] de la dekstra flanko: unujn li forte premis, aliajn turnis [8]; li denove premis la sonorilbutonon [9]; premi la musbutonon, klavon; Ilu-ittia ..., trovinte platon el ŝtono, kiun li serĉis, premis per la tuta pezo de sia korpo kontraŭ ĝin [10]; la talpo ekpremis per sia larĝa nazo la arkaĵan plafonon kaj dispuŝis la teron [11]. puŝi

2.

(figure) Ĝeni, suferigi.

a)

(io)(figure) Korpe aŭ anime ĝeni, suferigi, kvazaŭ per tro peza ŝarĝo: najbaro ne ĝemas, kiam boto nin premas (dolorigas la piedon pro sia malvasteco) [12]; ankoraŭ neniaj profesiaj zorgoj ilin premis [13]; multaj similaj demandoj preme okupis la pensojn de la knabino [14]; la varmo de julia suno premis min, premis la urbon; malĝojaj meditoj premis lin^B; la timo lin premis; la laboro min premas; ni prenas el via trezorejo, ĉar la mizero premegas nin [15]; premegata de zorgoj^Z; ekonomia krizo premas ĉiujn naciojn; la malbonaj cirkonstancoj povis lin premi, sed neniam rompi; ĉie, kien mi venas, troviĝas ia malbonaĵo, kiu premas la koron (malĝojigas) [16]; la koro premiĝas vidante tiun situacion^Z; premanta malsato [17], sciigo [18], mallumo [19]; premante kuŝis la varmo sur la tuta naturo [20]; la mastro mortis, la mastrino troviĝis en premita situacio, la servistino fariĝis nenecesa [21].

b)

(iu)(figure) Tirane trudi ĝenojn kaj suferojn al iu: Saraj komencis premi ŝin, kaj ŝi forkuris [22]; oni metis super ilin laborestrojn, por premi ilin per malfacilaj laboroj [23]; fremdulon ne ofendu, nek premu lin, ĉar fremduloj vi estis en la lando Egipta [24]; Mi vidis la mizeron de Mia popolo, kiu estas en Egiptujo, kaj Mi aŭdis ĝian kriadon kaŭze de ĝiaj premantoj [25]; la Eternulo estos rifuĝo por la premato [26].
Rim.: Ĉi tiu senco estas oftega en la Biblio, sed ŝajnas, ke la moderna lingvo pli volonte uzas subpremi.

embarasi

premo

1.

Ago premi aplikante forton: kun konvulsia premo [vi] min kaptas mane ĉe la spasma pug' [27]; ricevi ekpremon en la popolamaso^Z; per eta lupeo li malkovris netajn spurojn de fingropremoj, tiel sur ties ingo kiel sur la kandelo mem [28]; la operacio efektiviĝas per unu klavpremo.

2.

(figure) Ago premi, ĝeni, suferigi: mi returniĝis, kaj mi vidis ĉiujn premojn, kiuj estas farataj sub la suno [29]; en la komenco, sub la premo de tre grandaj malhelpoj eksteraj, ni progresadis malrapide [30]; fari premon sur la opinion^Z; cedi al la insista premo de amikoj^Z; de post 80 jaroj vi suferas la premon de tiu popolo.

3.

Fizika grando, esprimanta la rilaton inter forto aplikata al surfaco kaj la areo de tiu surfaco: la atmosfera premo (estigata de la pezo de atmosfero) mezuriĝas per barometro; la arteria premo; ĝuste per la premo kreiĝas la multekosta ŝtono [31]; la dimensioj de premo estas ML^-1T^-2; (figure) labori sub alta premo [32] (teĥnika metaforo). atmosfero, paskalo.

4.

(arkaismo) premateco mi plenumos al Vi miajn promesojn, kiujn eligis miaj lipoj kaj elparolis mia buŝo, kiam mi estis en premo [33].

prema

Premanta: regis prema silento en la salono [34]; la prema varmego de somera tago estis forpasonta, kaj baldaŭ cedos al pli agrabla, vespera aero kun refreŝigaj ventetoj [35]; prema vetero, atmosfero, varmo, melankolio; prema potenco, penso, ideo, konsciencriproĉo, peto^Z; tio faris premegan impreson. peza, senvigliga, sufoka

premado

Longa, konstanta premo: kial mi iradas malgaja pro la premado de la malamiko? [36]; sub la premado de la mizero[37].

premaĵo

Medikamento prezentita sub formo de tablojdo kaj farita el kunpremita pulvoro: premaĵo el aspirino. pastelo, tablojdo.

premateco, premiteco

Stato de iu premata de la homoj aŭ okazaĵoj: la Eternulo ... vidis nian mizeron kaj nian laboradon kaj nian prematecon [39]; en mia premiteco mi vokis la Eternulon [40]; mi parolos en la premiteco de mia spirito, mi plendos en la maldolĉeco de mia animo [41]; ankaŭ vin Li elkondukus el la suferoj en spacon vastan, kie ne ekzistas premateco [42];

premejo

Ejo, kie oni premas fruktojn: la grenejoj pleniĝos de greno, kaj la premejoj superpleniĝos de mosto kaj de oleo [43]; ne forsendu lin kun malplenaj manoj, sed havigu al li iom el viaj brutoj kaj el via garbejo kaj el via vinpremejo [44].

premilo

1.

[45] Aparato por premi objektojn: premilo por pantalonoj.

2.

Aparato por premi fruktojn: premilo por vinberoj, olivoj ktp; oni tretas vinpremilojn en sabato [46].

alpremi

Premi, puŝante al io aŭ iu: hirundo kun la belaj flugiloj forte alpremitaj al la flanko [47]; ŝi alpremis sian buŝon al mia kaj siajn brakojn ŝi metis ĉirkaŭ mian kolon [48]; Dio alpremis la mortintan infanon al Sia koro [49]; li bezonis nur alpremi risorton, tiam miloj da kugloj flugis al sia celo, kaj la pafiloj tuj denove ŝargiĝis [50]; alpremi iun al la muro^Z; alpremiĝi al plej mizera situacio.

ĉirkaŭpremi

Premi de ĉiuj flankoj, ekzemple en siaj brakoj: du blankaj elegantaj manoj ĉirkaŭpremis la ambaŭ manojn de Mario [51]; dum la homamaso ĉirkaŭpremis lin kaj aŭskultis la vorton de Dio, li staris apud la lago Genesaret [52]; ŝi prenis ŝin sur la genuoj kaj tenis ŝin ĉirkaŭpremite^Z; la Bubo brulis en la Ĉirkaŭprem', kontuze pro la strikta vojo smirga [53].

depremi

1.

Premi desupre malsupren: poste mi fermis miajn okulojn kaj depremis la ŝaltilon: tintis sonorilo [54]; depremita volbo (korb-ansa) [55].

2.

(figure) Aflikti: kiam ni jam alvenis en Makedonujon, nia karno tute ne faciliĝis, sed ni ĉiel depremiĝis [56]; ni ekstreme super la forto estis depremitaj, tiel, ke ni forte malesperis, eĉ pri la vivo [57]; Bahá'u'lláh, anstataŭ esti malgaja kaj depremita, elmontris grandegajn ĝojon, dignon kaj povon [58]. deprimi

dispremi

Dispecigi per premo; tute detrui: oni alport[is] dispremitan figon kaj metis sur la ŝvelaĵon, kaj li resaniĝis [59]; la popolo dispremis lin per la piedoj ĉe la pordego, kaj li mortis [60]; kiel stratan koton mi disbatas kaj dispremas [miajn malamantojn] [61]; Li dispremos niajn malamikojn [62]; (figure) dispremita de timo; (figure) malespero dispremis la patrinon^Z.

elpremi

1.

Eligi per premado: mi prenis la berojn, kaj mi elpremis ilin en la pokalon de Faraono [63]; kiam la morgaŭan tagon li matene leviĝis, li elpremis la lanon, kaj elpremis el la lano roson, plenan kalikon da akvo [64]; la maljuna poeto ... prenis la malgrandan knabon sur la genuojn [kaj] elpremis al li la akvon el la haroj [65]; elpremi spongon.
Rim.: La objekto povas montri kaj la prematajn aĵojn kaj tion, kio eliĝas el ili.

2.

(figure) eldevigi tamen tiom prosperis al mi elpremi el li, ke Ilu-ulba kaj Ŝankhatum nenion scias pri ĉi tiu propono [66]; elpremi almozon^Z.

enpremi

Enigi per premo: Jozef estis vendita kiel sklavo: oni enpremis liajn piedojn en katenojn [67]; la malbonaj potencoj ... enpremis sin kun puŝo de vento tra la nefermita pordo en la ĉambreton [68]; li frapis per la osteca pugno tiel energie sur sia mallarĝa brusto, ke ĉiumomente oni povis timi, vidi lin enpremi la kavernsonan korpoparton [69]; (figure) [la malamiko] enpremu mian vivon en la teron (mortigu min), kaj mian honoron li metu en la polvon [70].

malpremi

Ĉesigi premadon kaj lasi ion premitan libere reveni al ties normala stato: trenu la krucon ĝis la punkto, kiun vi deziras uzi kiel novan originon, kaj malpremu la musbutonon [71]; eksterigo de la sentoj, per vortoj kaj per iu ajn alia formo, malpremas internajn tensiojn; ni faras streĉon kaj mallongigas la muskolon por ion reteni, sed la birdo ‐ male ‐ devas kun forto malpremi la „fingrojn“ por debranĉiĝi [72].

fingropremaĵo

Premsigno, farita de fingro: li nun havis perfektan serion de fingropremaĵoj, kiujn li povis klasi apud tiuj de Hadda [73].

interpremi

Premi unu al la alia: li mem reveme fiksrigardis antaŭ sin, interpremante la fingropintojn de siaj manoj [74]; tie regis vigla interpremado [de la homamaso] [75].

korpremo

Malĝojo, aflikto: ŝi rememoris la restintojn [kaj] neesprimebla korpremo ŝin atakis [76]; kio tiel korpremas vin? [77]; li sanigas la korprematojn kaj bandaĝas iliajn vundojn [78]; de kelka tempo ŝi suferis de korpremateco ... kaj imagis, ke ŝi korpe fartas malbone [79].

kunpremi

1.

Premi ion tiel, ke ĝiaj elementoj fariĝas tre proksimaj: li portis elegantajn botojn kaj ĉapelon, kiu povis estis kunpremata (faldata per vertikala premo) [80]; la princo mordis la lipojn kaj kunpremis la pugnojn (en signo de kolero) [81]; ĉi tiuj sulketoj kaj maldikaj kunpremitaj lipoj aspektigis lin kiel viron kun maldolĉa temperamento kaj kutima malkontenteco [82]; ombreca figuro de azeno kun strangaspekte kunpremita rajdanto senbrue glitis trans herbejo [83]; li pripalpis [la kandelon], kunpremis la meĉon per la fingroj kaj poste denove kuŝiĝis [84]; la palaj lipoj kunpremiĝis^Z; la popolo kunpremiĝe amasiĝas; (figure) io kunpremis lian koron^B (afliktis lin); (figure) la koro dolore kunpremiĝas spertante tian sendankemon.

2.

[85] Agi sur korpon tiel, ke ĝia volumeno malpliiĝas: kunpremita aero.

kunpremilo

Motoro kun pumpilo, servanta por kunpremi ² gason.

manpremo

Saluto de du homoj, farata per reciproka preno kaj premo de mano: la frataj popoloj de Danujo kaj Svedujo salutas sin reciproke, ne per kanonoj, sed per amika manpremo [87]; li manpremis ĝentile afable, ĉiam per intense forta kaj sentpera mano [88].

paperpremilo[89]

Peza, ofte ornama objekto, por meti sur paperaĵoj kaj eviti ilian disblovadon: mi ege deziris paperpremilon [90].

piedpremi

treti liaj soldatoj piedpremadis la grenon sur la kampo kaj forbruligadis la domojn de la vilaĝanoj [91]; li paŝas sur potenculoj kiel sur koto, kaj kiel potfaristo piedpremas argilon [92]; (figure) per Via nomo ni piedpremos (detruos) niajn kontraŭbatalantojn [93]; (figure) kial do vi piedpremas (malrespektas) Mian buĉoferon kaj farunoferon, kiujn Mi starigis por la loĝejo? [94].

rulpremi

Premi ^1.a per rulado, ofte por platigi: rulpremi paston maldika^Z; rulpremi gazonon.

rulpremilo

Veturilo movata per motoro, kun larĝaj pezaj rulcilindroj, servanta por glatigi vojmaterialojn kaj malmoligi la supraĵon de stratoj.

aerpremo

Mezurebla premo de aero: submeti la organismon al pli alta aerpremo en atmosfero, saturita per oksigeno? [96].

sangopremo

Mezurebla premo de sango en angioj: Liu Yulian mezuras sangopremon por vilaĝano [97]. tensio ¹

subpremi

1.

Premi sub sia povo, potenco; premi ^2.b: ĉu ne subpremas vin la riĉuloj, kaj mem trenas vin antaŭ la tribunalojn? [98]; subpremi ribelon, fremdan genton; batalo por la sendependiĝo de tiu aŭ alia „subpremata nacio“ [99]; la subpremiteco de la popolo sub la caroj; aro da nesubpremeblaj Fenicianoj kaj Damaskanoj ... de tempo al tempo brue rompis la konvenecon de la loko [100]; (figure) subpremata de dormo; [101]; (figure) li ne povis subpremi en si akuzan voĉon [102]. despoteco, jugo, sklaveco, skurĝo, sufoki, tiraneco, vipo

2.

(figure) Peni ne montri sian animstaton al la ĉeestantoj, evitante parolojn, korposignojn, ks: Angolm elegante metis manon antaŭ la buŝon kaj subpremis oscedon [103]; [la teatra medio] estas mondeto de envio, venĝemo, flatado kaj subpremitaj sentoj de orgojlo kaj sinadoro [104]; li devis subpremi rideton pri la naiva maniero, en kiu ili lasis sin kapti [105].

3.

(figure) Cedigi, obeigi per morala premo: oni ne povas subpremi tiun bezonon; subpremi sian pasion.

trapremi

Traigi per premado: trapremi terpomojn, kaĉon; multaj maldikaj logantoj de tiu institucio sin trapremas [tra la krado] kaj faras ekstere siajn malgrandajn vizitojn [106].

vinpremanto, vinberpremanto

Tiu, kiu faras moston, elpremante vinberojn: venos tagoj ..., kiam la pluganto renkontiĝos kun la rikoltanto, la vinberpremanto kun la semanto [107]; kanton de vinpremantoj Li eksonigos super ĉiuj loĝantoj de la tero [108].

premmaŝino

Maŝino por industrie premi objektojn.

premdevigi, premnecesigi, premtrudi

Devigi, necesigi, trudi per morala premo.

      La ekzemplo tekstas "atmosfera premo" laŭ uzo, kiu ŝajnas al mi
      kutima, sed la difino de barometro enhavas "aerpremo"!
      [MB]
    

    La Biblio preskaŭ ne havas ekzemplon kaj ĉiam ili aperas en
    esprimo de la tipo "treti ~ilon". Mi ne komprenas la ideon
    malantaŭ la esprimo: la ilon oni funkciigas, la berojn oni
    eventuale tretas (kaj tiam ne temas pri ilo), sed "treti la
    ilon" aspektas al mi sensenca.
    [MB]
  

      La originala difino tekstis : "~i de du kontraŭaj flankoj"
      kaj tio ne ŝajnis al mi ĝusta. Laŭ mi "kun~i"
      diferenĉiĝas
      ĉefe per tio, ke ĝi insistas pri videbla rezulto, dum "~i 1"
      insistas pri la aplikata rimedo (kiu eventuale povas konduki al
      rezulto).
      [MB]
    

    PIV1 konas ankaux "kompresoro" cxi-sence. [MB]
  

    La termino "rulcilindro" aperas kiel ekz sub cilindro, sen difino.
    En PIV1 oni erare diras, ke gxi sinonimas al "tamburo 2".
  

    La cxefa diferenco disde ~ilo 1 sxajnas esti la industria
    uzo. Povas esti aliaj, pli gravaj nuancoj. Necesas trovi
    ekz-ojn kaj aldoni klarigan rim. [MB]
  

    Atentu! Temas pri tri malsamaj derivaĵoj en unu kapvorto. Pli
    bone estus ŝovi ilin al dev, neces kaj trud respektive. Ili ne
    troviĝas en PIV1, tial mi metis indikon ARK, sed necesus trovi
    ekzemplojn de uzo, ĉar la ideo pri "morala ~o" estas en si
    interesa.
    Vd la lastan rim.
    [MB]