tradukoj: ca de en es fr hu nl pl pt ru

⁸ort/o

orto

Angulo je 90˚: se du rektoj kruciĝas tiel, ke du apudaj anguloj estas egalaj, ili determinas kvar ortojn^{8a OA}.

orta^Z

1.

[2] (p.p. angulo) Estanta orto; kies mezuro egalas al 90˚: rektangulo oni nomas paralelogramon, de kiu almenaŭ unu angulo estas orta. rekta.

2.

(evitinde) [3] (p.p. plurlatero aŭ pluredro) ortangula.
Rim.: Ĉi tiu senco povas esti konsiderata kiel mallongigo, foje bonvena: orta triangulo estas pli malpeza ol ortangula triangulo. Ĝi tamen restas malofta kaj evitinda.

3.

a)

[4] (p.p. geometria figuro rilate al alia) Tiaj, ke ili sin intersekcas formante orton: rekto orta al alia rekto, al kurbo (al ties tanĝanto), al ebeno, al surfaco; ebeno orta al lumradio; ortajaj rektoj, cirkloj, ebenoj; la teraj meridianoj kaj paraleloj estas inter si ortaj.
Rim.: Eblas diri sendistinge „a estas orta al b“, aŭ „a kaj b estas (inter si) ortaj“. Por ĉi-lasta senco ekzistas ankaŭ la pli preciza termino „interorta“ en [5]. perpendikulara.

b)

[6] (p.p. vektoroj en eŭklida spaco) Tiaj, ke ilia skalara produto egalas al nulo: se x estas orta al y, validas la pitagora teoremo: ||x+y||² = ||x||²+||y||²; orta bazo estas bazo, kies ĉiuj vektoroj estas ortaj inter si; oni diras, ke vektoro estas orta al subaro, se ĝi estas orta al ĉiu ĝia elemento.

c)

(p.p. subaro de eŭklida spaco, rilate al alia subaro A) Tia, ke ĉiuj ĝiaj elementoj estas ortaj ^3.b al tiuj de A: la orta aro de subaro estas fermita vektora subspaco.
Rim.: Anstataŭ „orta aro“ troveblas „ortanto“ en [7].

d)

(p.p. elemento x de vektora spaco kaj elemento f de ties dualo) Tiaj, ke f(x) = 0.

e)

[8] (p.p. (n,p)-matrico A) Kies transponaĵo egalas al la inverso de A: la determinanto de orta matrico egalas al +1 aŭ -1.

f)

orta projekcio, orta simetrio.

ortanto

Rekto orta al iu alia figuro. perpendiklo, perpendikularo.
Rim.: Tiu ĉi termino aperis ankaŭ ĉe Bricard, [10] sed kun malpli vasta senco, nome: alto. La malnova senco konserviĝis ĝis en [11].

ortilo

Ilo por desegni ortajn ^3.a rektojn.
Rim.: Ortiloj povas havi diversajn formojn laŭ la intencita uzo, ekz-e formo de orta triangulo aŭ de litero T.

mezortanto

(de streko) Rekto orta al ĝi kaj trairanta ĝian mezon: la mezortantoj de triangulo (t.e. de ĉiuj ĝiaj lateroj) intersekciĝas en la centro de la ĉirkaŭskribita cirklo.

mezortantoj de triangulo